Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp:literaturaobozowa
recytowana).Należyprzytympamiętać,żeniezawszetematemliteraturypo-
wstałejwtejszczególnejprzestrzenijestrzeczywistośćobozowa;jednakmimo
to,mającnawzględziejejgenezę,tojestmiejscepowstania,wydajesięzasadne
(takijestzresztąuzus)posługiwaniesięwstosunkudowszystkichjejdokonań
określeniemvliteraturaobozowa”5.Literaturętętworzyliwięźniowie,niemożna
jednakprzeoczyćfaktu,żepewienudziałwniejmajątakżeobozowifunkcjona-
riusze.NaprzykładKurtFranz,komendantobozuzagładywTreblince,uchodzi
zaautoravhymnuobozowego”Treblinki,pieśniśpiewanejprzezwięźniów6;inny
esesman,lekarzobozowyJohannPaulKremer,prowadziłwAuschwitzdziennik7.
Strażnikiemwłagrzebył,skierowanydosłużbywojskowejwoddziałachwartow-
niczych,skądinądempatycznywobecwięźniów(FranziKremerbylizaśzbrodnia-
rzami),IwanCzistiakow,autordziennikaopublikowanegopośmiertnie8.
Drugimobszarem(składnikiem)literaturyobozowejjestliteraturapowstała
pozaobozem.Wprzypadku,gdyautoramiutworówsąbyliwięźniowie(lub,co
należydowyjątków,bylifunkcjonariusze,np.komendantKLAuschwitzRudolf
HössikomendantłagpunktówPeczorłaguFiodorMoczulski,alboodbywający
obowiązkowąsłużbęwojskowąjakostrażnik,znanywprzyszłościpisarz,Siergiej
Dowłatow)9,wypadałobymówićo„literaturzepoobozowej”(względnie„poza-
5LiteraturęobozowąujmujęwięcszerzejniżMatF.Oja.Wedługniegowyznacz-
nikiemliteraturyobozowejjestbowiemniemiejscejejpowstania,leczwyłącznievdo-
świadczenieobozowe”
,aściślejbiorąc,tematyzacjategodoświadczenia,nb.rozumia-
negoswoiście,skorozatwórcówliteraturyobozowejuznajeonrównieżpisarzy,którzy
obozuzautopsjinieznają:vAliterarytextthatdescribesordiscussesthecampexperien-
ce,nomater,whereorwhenwriten,orbywhom,isapieceofcampliterature”(tenże,
TowardaDefnition…,s.272).
6Zob.EdwardKopówka,Treblinka.Nigdywięcej,MuzeumWalkiiMęczeństwa
wTreblince,MuzeumRegionalnewSiedlcach,Treblinka-Siedlce2002,s.23-24.
7JohannPaulKremer,Dziennik,zprzedm.JerzegoRawiczaiwstępemJadwigiBez-
wińskiej,przeł.JerzyRawicz,vZeszytyOświęcimskie”
,z.13(1971),s.29-115(wyd.
oryginalne,niemieckie:Tagebuch,w:KLAuschwitzindenAugenderSS.Höss,Broad,
Kremer,red.JadwigaBezwińska,DanutaCzech,PaństwoweMuzeumwOświęcimiu,
Oświęcim1973,s.201-286).
8IwanCzistiakow,StrażnikGułagu.Dziennik,przeł.JanCichocki,Bellona,War-
szawa2012(wyd.oryginalne,rosyjskie:ИванЧистяков,Сибирскойдальнейстороной.
ДневникохранникаБАMа,1935-1936,Corpus,Москва2014).
9[RudolfHöss],WspomnieniaRudolfaHoessakomendantaobozuoświęcimskiego,
przekł.JanSehn[iin.],WydawnictwoPrawnicze,Warszawa1956(wyd.oryginalne,
niemieckie:RudolfHöß,KommandantinAuschwitz.AutobiographischeAufzeichnungen,
oprac.MartinBroszat,DeutscheVerlags-Anstalt,Stutgart1958);FyodorVasilevich
Mochulsky,GulagBoss.ASovietMemoir,tł.[zros.]ioprac.DeborahKaple,OxfordUni-
versityPress,Oxford-NewYork2011;СергейДовлатов,Зона.Запискинадзирателя
[Zona.Zapiskistrażnika],Эрмитаж,AnnArbor1982.
