Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Borderscapes-alternatywnakoncepcjaantropologiigranic
23
autonomicznychcałościachdostarczauproszczonegoobrazurzeczywistości.Kul-
tura,państwoczynaródniemogąbyćjużidentyfikowanejakospójne,jedno-
znacznewswejtreści,monolitycznecałości,doktórychodwoływanierozstrzyga
oprzynależnościinadajetożsamość.Przypisaniedokulturynarodowejczytery-
toriumpaństwaniewystarczabowiemdookreśleniaswoistościprocesówzacho-
dzącychnaterenachprzygranicznych.Społeczneświatygranic,zarównowswym
sposobiezorganizowania,jakteżjakoprzestrzeńżyciakonkretnychludzi,nie
pozwalająsięłatwozaetykietować.Istnieniegranicjestfenomenemspołeczno-
-kulturowym,któregopoznaniewymagawyjściapozawymiarterytorialnyipoli-
tyczny.Badaczeproponującnowysposóbkonceptualizowaniagranicwskazująna
koniecznośćeksplorowaniakulturgranicznych.Jednoznacznośćmapyukazującej
zakreswładzyipolitycznyukładgranicpaństwnarodowychnależytedypołączyć
zrozważaniamiokulturachgranicznychjakokrajobrazachróżnorodnychwpły-
wów,powiązańiodniesień.Prowadzitododefiniowaniagranicjakokulturowych
konstruktów,którychznaczeniejestwdużejmierzespołecznienegocjowane.Spo-
łecznaprzestrzeństanowiąckonglomerathistorycznych,symbolicznychiaksjo-
logicznychatrybutów,dostarczamateriałdobudowaniakulturowychtożsamości.
Świadomośćograniczeń,którewiążąsięzbadaniemgranicwfunkcjonalnym
ipaństwocentrycznymujęciu,powodujewzrostzainteresowaniabadaczynietyle
samymigranicami,coproblememgraniczenia,iprowadzidorozwijanianowej
perspektywybadawczej(theborderingapproach).Beztrudumożnadostrzecpo-
winowactwotegopodejściazponowoczesnymiteoriamiglobalizacji,którepojęcie
nmiejsca”zastąpiłypojęciemnprzepływu”
.Wszechobecnapłynnośćrzeczyime-
taforaprzepływustałysiękluczemdozrozumieniaspołecznychtransformacji,
aznakiemczasujestteraznietylezanikgranic,coswobodaichprzekraczania,
kwestionowaniaikreowania.Globalnaprzestrzeń,utraciwszyoczywistośćteryto-
rialnegoodniesienia,utrzymujestanpermanentnejngraniczności”
,stającsięjed-
nymwielkimpograniczem6.Wzglobalizowanymświeciegranicenarodowe,choć
nadalistniejąwswejpolitycznejwymowie,niesąjednoznacznymsynonimem
granicywogóle.Pojęciegranicynieodsyłajużjedyniedogranicpolitycznych
sankcjonującychbytsuwerennychpaństw,aledocałegospektrumróżnorodnych
granicspołecznych.Istniejącegranicesązróżnicowaneirozproszone,aponieważ
stałysięczęściąnaszychrutynowychdoświadczeń,łatwotracimyjezoczu.Na
uwagęzasługujejednakfakt,żedynamikawspółczesnychgranicukazujeobec-
ność-mimożejakościowoodmiennych,towystępującychoboksiebie-dwóch
procesów.Zjednejstronynastępujezacieranieirozmywaniegranic(debordering),
zdrugiejzaśobserwujemywyraźnątendencjędoodradzaniaiwzmaganiasię
procesówgraniczenia(rebordering).Chociażtwierdzenieozmiennymcharakte-
rzegranicniebudzidziśwątpliwości,zderzeniepowielokroćpowtarzanejfrazy
onświeciebezgranic”zfaktemponownegoożywianiagranicnarodowychwywo-
łujelicznekontrowersjepomiędzyzwolennikamiotwartychgranicapublicznym
6Z.Bauman,SocietyunderSiege,PolityPress,Cambridge2002,s.90.
