Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
74
Prusy
pruskośćjestpoczuciemżyciowym,instynktem,przemożnąkoniecznością.Jestonaogółemwłaści-
wościduszy,duchaidlategoteżiciała,któretowłaściwościdawnojużstałysięcechamipewnej
rasy,amianowiciecechaminajlepszychinajwybitniejszychjejreprezentantów45.
OileNiemcakształtująidee,pragnienia,pomysły,duchowagotyckość,miękkość
iromantyczność,otylePrusakczerpieznprzepełnionychlosem:woli,konieczności
imożliwości”46.
Napytanie,jakmożnawyjaśnićtęróżnicę,odpowiadanowodmiennysposób:
niektórzyautorzypowoływalisięnawielowiekowąsiłęoddziaływaniapaństwazakon-
nego,inniznównausytuowaniePrusnapograniczu.ArthurMoellervandenBruck
(1876-1925)wyjaśniałtow1916r.następująco:
(ł)wtym,coniemieckie,wnaszychwysuniętychszczepach,wtymkrajumiędzyWisłąaŁabą,
wytworzyłosięto,copruskie,czerpiącduchowe,atakżefizycznesiłyztego,cosłowiańskie
iwendyjskie,comogłomupomócwjegodziele:służebnośćodjednych,wytrwałośćoddrugich
-izachowałotylkozdrowepoczuciewłasnejkorzyści,byswojąpruskąijednocześnieniemiecką
myślpostawićnapierwszymmiejscu47.
Moellerunikałwmiaręmożliwościsłowanpolski”
,aleoczywiściemiałjerównież
namyśli.PodkreślanościsłyzwiązekPruszeświatemsłowiańskimnietylkopoto,
bywoczachpotomnychusprawiedliwićŚwiętePrzymierze,alerównieżdlatego,by
spustoszeniomdokonanymprzeznacjonalizmyprzeciwstawićjakoświetlanyprzykład
PrusyzczasówpoprzedzającychwieknarodówlubPrusynienarodowe.PoIIwojnie
światowejniebyłoinaczej:OttoHeinrichvonderGablentz(1898-1972),którymiał
kontaktyzKręgiemzKrzyżowej(→Krzyżowa),napisałw1948r.,żepruskośćmanswój
udziałwowymwschodnimpodejściudożycia,dlaktóregouczucieiwolasąsilniejsze
niżświadomość,stądteżnapłaszczyźniepolitycznejwłaściwądlanichformąjestwięź
zewspólnotąiprzywództwo.Towiążeowąpruskośćzludamisłowiańskimi,zwłaszcza
zRosją”
48
.PodczasgdyjednidostrzegalipokrewieństwoduszzRosją,innirozpoznawali
wtympewnąanalogiędoPolski.HrabiaHarryKessler(1868-1937),którypóźnąjesienią
1918r.reprezentowałniemieckieinteresywWarszawie,zanotował:nPolakaminależy
rządzićtylkożelaznąręką,zwielkimsplendoremichwałą.(ł)Dlategodotychczasowe
polskieimperiazawszeszybkosięrozpadały,kiedybrakowałonaczelewybitnejoso-
bowości.WieleztegojestprawdziwetakżedlapruskichziemnawschódodŁaby”49.
Pruskośćrozumianajakopruskiecnoty,jakoformaprzejściowamiędzyniemie-
ckościąasłowiańskością,jakohołdowaniesilnemuprzywództwuiautorytaryzmowi
45OswaldSpengler,Duchpruskiisocjalizm,tłum.JerzyŁoziński,w:idem,Historia,kultura,polityka,
wybóriwstępAndrzejKołakowski,tłum.AndrzejKołakowski,JerzyŁoziński,Warszawa1990,s.160.
46Ibidem,s.160-162.
47ArthurMoellervandenBruck,DerPreuńischeStil[1916],München1953,s.51.
48OttoHeinrichvonderGablentz,DieTragikdesPreuńentums,München1948,s.9.
49
HarryGrafKessler,Tagebücher1918bis1937,red.WolfgangPfeiffer-Belli,FrankfurtamMain-
Leipzig1996,s.46.
