Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wymuszonesąsiedztwo
75
czyjakopojęcieoznaczająceduchowąelitękraju-zaistenPrusy”sąpojemnymmiej-
scempamięci.Nakrytykęnietrzebabyłodługoczekać:pruskiecnoty-zdaniem
pochodzącegozPomorzahistorykaRudolfavonThaddena-mogąsiękiedyśprze-
obrazićwswojeprzeciwieństwo,apozatymistniejąnietylkowPrusach
50
,stano-
wiąone-jaktwierdziłhrabiaChristianvonKrockow(1927-2002,równieżrodem
zPomorza)-nnamiastkęreligii”podniesionądorangicelusamegowsobie51.
Zestronypolskiejkrytykabyłajeszczebardziejfundamentalna.StanisławSalmo-
nowicz(ur.1931),autorinteresującejhistoriiPrus,wymieniato,cojegozdaniem
tworzyistotęPrus
52
:junkierstwo,militaryzm(pruskiecnotyniesąniczyminnym
njakcnotamidobregorekruta”53),ntresuraspołeczna”iideologicznanadbudowa.
Nawetjeżelibyłytocnotyrekruta-tojednakrobiływrażenie,wdużejmierze
równieżnapolskichrekrutachwpruskiejarmii.DlaPrusakówpochodzenianiemie-
ckiegoniebyłobynajmniejtajemnicą,żeichpolscykrajaniezaczęlisięprzystoso-
wywać.WielesamozadowoleniakryjesięwsłowachFriedrichaHormannaz1870r.:
nWPoznaniuiPrusachZachodnich[wśródPolaków]rozpowszechniłsięgłęboki
szacunekdlasukcesówpruskiejwładzyipruskiejsprawności”54.Wobecjednoznacz-
nejświadomości,żepowstanianarodoweprzeciwkomocarstwomzaborczymbyły
daremne,naziemiachpolskichposłuchzyskałohasłonpracyorganicznej”
,którewłaś-
niewzaborzepruskimpadłonaszczególniepodatnygrunt:wroganależałopokonać
jegowłasnąbronią.Jednocześniezaprzykładsłużyłypruskiecnotyorazhistoryczne
postaci.Hans-JürgenBömelburg(ur.1961)zwracauwagęnanukrytąfascynację”
,jaką
budziłwśródpolskichpozytywistówFryderykIIswojąprzemyślanąibezwzględną
polityką
55
.Jużwkrótcepolscymieszkańcyzaborupruskiegozyskaliopinięszczególnie
pracowitych,oszczędnych,aktywnych,zdyscyplinowanychipragmatycznych.Roman
Dmowski(1864-1939),odkońcaXIXw.jedenzwiodącychpolskichpolitykównacjo-
nalistycznych,napisałw1903r.oswoichrodakachzPoznańskiego:nPolacyzinnych
dzielnic,spotykającsięzPoznańczykami,przykrobywająnierazdotknięciichpoglą-
daminażycie,ichodmiennymiwprostzasadamietycznemi,raziichsuchyrealizm,
twardośćinawetwpewnejmierzenielitościwośćwpojmowaniusprawżycia”56.
TęmentalnośćmieszkańcyWielkopolskizachowalidodzisiaj.ObrazWielkopo-
lanwoczachsiebiesamychiinnychskładasię-zdaniemsocjologaMarkaZiół-
kowskiego(ur.1949)-znastępującychcech:ngospodarność,przedsiębiorczość,
50
RudolfvonThadden,FragenanPreuńen.ZurGeschichteeinesaufgehobenenStaates,München1981,
s.154inastępna-fragment,doktóregoodwołujesięautorniniejszegoartykułu,pochodzizostatniego
rozdziałuksiążki,pominiętegowpolskimtłumaczeniu.(Przyp.tłum.).
51ChristianGrafvonKrockow,MyślącoPrusach,tłum.AndrzejKopacki,Warszawa1993,s.91-93.
52StanisławSalmonowicz,Prusy.Dziejepaństwaispołeczeństwa,Poznań1987,s.485inastępna.
53Ibidem,s.500.
54
FriedrichHormann,Polen.Vergangenheit,Gegenwart,Zukunft.Einehistorisch-politischeStudie,
Leipzig1870,s.92.
55Hans-JürgenBömelburg,FriedrichII…,s.233.
56RomanDmowski,MyślinowoczesnegoPolaka,Lwów1907,s.79-81.
