Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog.Żołnierz–życieikariera
47
nanieprzyjaciela,poczym,równieżsamowolnie,dokonałodwrotu,zajmując
pozycjęprzykawaleriigwardii84.BardzowyraźnieKrukowieckiunikałtego
dniawalki.PowodemmogłobyćzwątpieniewsensdalszegotrwaniaPolaków
ubokuNapoleona,cozdająsiępotwierdzaćwypadki,jakienastąpiłybezpo-
średniopobitwielipskiej.Wśródzamętu,jakipanowałwpierwszychdniach
pobitwie,dowództwonadresztkamikorpusupolskiegoobjąłgen.Sokolnicki,
któryjednakpostrzeganybyłprzezPolakówjakonazbytoddanyFrancuzom85.
WtejsytuacjiKrukowiecki–przypoparciusporejczęścioficerów,którzystali
nastanowisku,iżPolacypowinnipowrócićdoojczyzny–podjąłsamodzielną
akcjęmającąnaceluzmianędowództwa.UdałsiędokwateryNapoleona,aten
porozmowieznimmianowałdowódcąVkorpusudzielnego,leczmałodo-
świadczonegogen.AntoniegoSułkowskiego.Tenzaśprzynajbliższejokazji
wyraziłwrozmowiezcesarzemniepokójodalszyloswojskpolskich.Napole-
onnakłoniłgodoodwleczeniaostatecznejdecyzji,alekilkadnipóźniej,po
kolejnejrozmowiezcesarzem,SułkowskidałPolakomsłowohonoru,żenie
przejdzieRenu.Ostatecznie,28października,poprzemowieNapoleonado
polskichoficerów,onisamispontaniczniezdecydowaliopozostaniuprzyar-
miifrancuskiej.Sułkowski,niechcącłamaćsłowahonoru,uzyskałzgodęna
opuszczenieszeregów,aNapoleonmianowałgen.Dąbrowskiegodowódcą
resztekpolskiejarmii86.Krukowieckiwciągutychkilkunastudnimiałogrom-
nywpływnanastrojewpolskimobozie.Pamiętnikarzezgodniezarzucająmu
skłonnośćdointryg.Należyprzyznać,żehrabiastarałsiękreowaćswójwizeru-
nekczłowiekaodużymznaczeniu.Wartojednakpamiętać,żewswychdziała-
niachmiałpoparciedużejgrupyoficerówijeszczewiększejliczbyżołnierzy–
inieobawiałsięzostaćichreprezentantem.Zarzucanomupotem,że–jako
spiritusmovenswieluwydarzeńztegookresu–nieposzedłwśladySułkowskie-
goiniepodałsiędodymisji,gdyzapadładecyzjaoprzekroczeniuRenu87.Nie
ulegawątpliwości,żebyłobytowyjściebardziejhonorowe,aleczynapewno
najlepszedlakariery?
84Ibidem,s.295-296.
85Skałkowski,Ocześćimienia,s.400.
86Opiswypadków,któremiałymiejscewtymokresiewpolskichszeregach,znaleźćmożnawwielu
pamiętnikach.Szczególniewartozwrócićuwagęnanastępujące:[H.Dembiński],Niektórewspo-
mnieniaodziałaniachkorpusupolskiegopoddowództwemxięciaJózefaPoniatowskiegowroku1813
przeznaocznegoświadkajenerała…,naówczaskapitanajazdy,[w:]PamiętnikiPolskie,t.III,Paryż
1843,s.241-250;Gajewski,op.cit.,t.I,s.352-353;Gawroński,op.cit.,s.369in.;J.Jaszowski,
Pamiętnikdowódcyrakietnikówkonnych,przedmowaJ.Łojek,Warszawa1968,s.116-118;Kołacz-
kowski,Wspomnienia,ks.II,s.100-104;relacjaA.Słubickiego,Pamiętnikzlat1806-1831,[w:]
DałnamprzykładBonaparte…Wspomnieniairelacjeżołnierzypolskich1796-1815,opr.R.Bielecki,
A.Tyszka,t.II,Kraków1984,s.241;Sułkowski,op.cit.,s.408-424;Wybranowski,op.cit.,t.I,
s.61-69.F.Dienheim-Chotomski(Ossolineum,2386,s.10)zkoleipisał,żeKrukowieckispi-
skowałwówczasprzeciwSułkowskiemu,zacoNapoleonkazałgouwięzić,leczKrukowieckiemu
udałosięucieczniewoliidołączyćdoAleksandraI,uktóregobokuwjeżdżałpotemdozdobytego
Paryża.JesttoewidentnyprzykładczarnejlegendyKrukowieckiego.Podobnienależytraktować
wzmiankiniektórychpamiętnikarzy,żezacałąuintrygę”SułkowskiśmiertelnieobraziłsięnaKru-
kowieckiego.IchserdecznakorespondencjazpoczątkówKrólestwaKongresowegoprzeczytym
twierdzeniom.
87A.Białkowski,Pamiętnikistaregożołnierza,wydałW.Tokarz,Warszawa1903,s.416-417.
