Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
I.Czymjesticzymmożebyćportretpsychologiczny
imetodologii,pretendującdoranginaukowegouniwersalizmu.
Ztegoteżpowodupsychologomumykawielewątkówtreścio-
wych,któremogłybydopełniaćobrazbadanychpostaci;najzwy-
czajniejpomijająje,jakoniemieszczącesięwschematachlo-
gicznychuprawianejprzezsiebiedyscypliny.Wydajesię,żejest
pewnafurtka,poprzejściuktórejmoglibywkraczaćnatereny
opanowaneprzezartystówiuzupełniaćswojeanalizyiwniosko-
wanieoswobodneinterpretacjewartościujące,nietylkooocenę,
leczrównieżoosądpostaci.Wystarczytylkopodjąćniełatwą
próbępołączeniazesobądwóchkanonówaksjologicznych-
psychologiinaukowejitzw.psychologiipotocznej.Zadanieto
możektośuznaćzaherezję,niemniejwartozastanowićsię,czy
abyniejestonorozwiązywalne.
Psychologianaukowazawszelkącenęobiektywizujeczłowie-
ka,sprowadzającjegodziałaniadopochodnychszerokorozumia-
nychpotrzebwewnętrznychorazwielorakichcelów,definiowa-
nychwkategoriachfunkcjonalnychzyskówistrat.Wzakresie
zarównoprzyczyn,jakiskutkówzachowańkoncentrujesięgłów-
nienawnioskowaniuzmiarichopisu.Skutkizachowańsączymś
podlegającymnmetryzacji”,dająsięrozkładaćnaczynnikipierw-
sze,aichskładowemożnatraktowaćwoderwaniuodczłowieka
-jakozdarzeniazaistniałeobiektywniewpostrzeganiuobserwa-
tora-iwedlemiartegodrugiegojekategoryzowaćczyklasyfi-
kować.Zgodnieztymschematempoznawczym,przyczynysą
analizowane(paradoksalnie)jakowtórnewobecskutków,gdyżto
donichprzypasowujesięcałąmechanikęmotywacyjnączłowieka,
dążącdoustanowieniamiędzynimirelacjijednoznaczności,po-
twierdzanejpowtarzalnościąeksperymentu.Tenostatnizatemma
tylkosensiwartośćpoznawczą,jeśliowąjednoznacznośćuzasad-
nia;wprzeciwnymrazieokazujesięchybiony.
Zkoleiwpsychologiipotocznejdecydującąrolęodgrywają
intencjeludzkichuczynkówiichhierarchiaorazkonsekwencje
tychuczynków,ocenianewkategoriachwartości.Tuwięcdo-
konujesięwnioskowaniazeznaku:wprzypadkuprzyczyn-zin-
tencjipodmiotudziałania;wprzypadkuskutku-zsubiektywnej,
nierazniejednoznacznejocenyiosądutego,ktobyłobiektem
