Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Psychologiaisztuka–dwiestronymedalu
29
decydująprzedewszystkimproporcjemiędzyformąatreścią.
Można,oczywiście,przedkładaćpierwsząnaddrugą,alejestto
wtedybądźuznanie(częstonieświadome)iluzjiwartościzasamą
wartość,bądźwybieg,mającynaceluinstrumentalne(świadome)
usprawiedliwieniebrakuowegopięknawewnętrznegoprzynie-
zbytatrakcyjnejtreści.Wpierwszymprzypadkubyłabytoigno-
rancjalubwręczgłupotapoznawcza,wdrugimzaś-zwykły
cynizmlubwręczzławola.Jeślizatembraćpodrozwagęoby-
dwieskładowepiękna-treśćiformę-orazichwzajemnepro-
porcje,wówczasoczywistościąstajesięstwierdzenie,iżpodwa-
żenielubzanegowaniepięknawodwzorowaniupostacinie
oznaczajegorzeczywistegobraku,auznaniejejzapięknąnie
oznacza,żetakarzeczywiściejest.Wszystkozależyodtego,któ-
rąztychskładowychuznamyzadecydującąocałości.
Konstruowanieportretówpostaciniejestwolneodzakłamy-
waniarzeczywistości,czyliodtworzeniawizerunkówzafałszo-
wanychwktórymśztychdwóchaspektówopisu.Jakzatem
możewyglądaćprzekłamanie(nawetniezamierzone)odwzoro-
waniarzeczywistościwnauceiwsztuce?
Rzeczwtym,jakietreści,jakąprawdęoczłowiekumoże
odkrywaćnauka,ajakąsztuka?Jakiminarzędziamisięprzytym
posługują?Jakaformęprzybierajązapisyaktówpoznawczych,
czy-jakchceklasykpsychologii-aktównodkrywaniarzeczy-
wistości”(Bruner,1971)?Wjakimstopniusąwstanieujawnić
oweproporcjemiędzyestetykąaetyką?Chodziteżoróżnice
międzytym,cowpoznaniujestobiektywnąprawdąlubfałszem,
atym,cojesttylkosubiektywnymwyobrażeniemprawdziwości
rozpoznawanychtreści.Naukanieoperujekategoriamipiękna
iosądu-jejustaleniadotycząfaktów,aniewrażeńczyopinii.
Jednakżekonstatacjepsychologicznedotycząrównieżtego,co
uznajeonazaprawdęoczłowiekuwedlewłasnychmiarjejkwa-
lifikowania.
Wtymsensiepsychologiajestpokrewnasztuce,gdyżkreu-
jewłasnąwizjęludzkiejnatury-choćsięzarzeka,żedążydo
maksymalnegoobiektywizmu.Problemwtym,żeówpsycholo-
gicznyobiektywizmjestwtłoczonywramypewnejaksjologii
