Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
II.Prawdaiprzemoc
uznawaniazdań,azkoleiuznawanieopieranawartościachzwią-
zanychzrozwojemnauki,takichjak:1)niesprzeczność2)racjona-
lizacja,3)doskonalenie,4)wzrostempirycznejczułości.Wartości
tenietylewyjaśniająnormęprawdy,cojązakładają9.
3.
ZastosunkowoobiecującyuznajeWitekmodelsiateczkowyLarry’ego
Laudana10.Modeltenprzewidujestałenaruszanieiprzywracanie
równowagipomiędzytrzemaskładowymipoznania:teorią,meto-
dologiąiaksjologią.Wtrakcietegoprocesumożejednakdojśćdo
zamianywartościpoznawczychnakategoriepragmatyczne11,atego
bynajmniejniechcąkrytycypojęciaprawdy.Niezmierzająonido
tego,bywyeliminowaćwszelkiewartościpoznawczenarzecz
pragmatycznych-wręczprzeciwnie,chodziimoto,abyuzyskać
bardziejadekwatnąteorięwartościpoznawczych.
4.
Jeślidecydujemysięnausunięcieelementunormatywnegozpoję-
ciaprawdy,musimywybraćjednązdwóchdróg:(1)odwołaćsię
doinnychnormepistemicznychjaknaprzykładracjonalnaakcep-
towalnośćczywiarygodność,narażającsięjednaknazarzut,że
ntylnymidrzwiami”wprowadzamyznównormęprawdziwości
(ponadtołatwozauważyć,żewszystkiewymienionenormypozo-
stająwewzajemnychzwiązkach,ategoniemożnawyjaśnićna
grunciedeflacjonizmu);(2)odwołaćsiędopozapoznawczychwar-
tości(kryteriapragmatyczne),conietylkokażezrezygnować
zogólnejtreściprawdyczyjejnormatywności,leczusuwateż
wieleinnychwartościpoznawczych,pozostawiającwątpliwość
nawetcodosamegopojęciapoznania.
OstatecznieMaciejWitekokreślaprawdęjakowyidealizowaną
racjonalność.BronizaAdamemGroblerem12poglądu,żeistotąnauki
jestbudowanieteoretycznychmodelirzeczywistości,niezaśtylko
sukcesempiryczny,wyjaśnienie,itd13.Normaprawdziwościzachowuje
9Tamże,s.243-250.
10L.Laudan,ScienceandValues,UniversityofCaliforniaPress,Berkeley1984.
11M.Witek,dz.cyt.,s.237-239.
12A.Grobler,Prawdairacjonalnośćnaukowa,Inter-Esse,Kraków1993.
13M.Witek,dz.cyt.,s.359-360.
