Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
swymczynemnietylenaruszyłdobrojednostki,cogodziłwinterespublicz-
ny.Czynniktenstanowiłtakżepodłożeprzyjęciaprawarzymskiegowcałej
niemalEuropieuproguerynowożytnej(koniecXVw.).Szybkiwzrostliczby
ludnościmiędzyXIaXIVw.sprzyjałpowstawaniulicznychośrodkówmiej-
skichtakżepozaItalią.Następowałprocespowolnegoprzechodzeniaod
feudalnychstrukturziemskichdoHcywilizacjimiejskiej”.
Jednymznajważniejszychosiągnięćglosatorówikomentatorówbyło
rozwojuprawawEuropie
znaczenieglosatorów
ikomentatorówdla
odejścieodkazuistykiprawarzymskiego,którawyrażałasięwprawnej
analiziekonkretnychprzypadków(stanówfaktycznych).Ujmowalioni
rzymskąmyślprawnicząwpostaciabstrakcyjnychpojęćinorm(zob.
s.117).Zasługąprawnikówszkołybolońskiejbyłom.in.opracowanieogól-
nejdefinicjiusiłowaniaoraznowoczesneujęcieobronykoniecznej.Przez
syntezęrzymskiegoprawaobligacyjnegostworzyliogólnąteorięzobowią-
zańumownych,którastanowipodstawęwspółczesnegosystemuprawa
umów(np.klasyfikacjaźródełpowstaniazobowiązań,warunkiważności
umów).Określilizasadyrządząceposzczególnymirodzajamiumów(np.umo-
wyspółki)
3
.Sformułowaliogólnąnegatywnądefinicjęwłasności.
Dorobeknaukowyglosatorówikomentatorówstanowiłpomost,po
którymideeprawarzymskiegoprzeszłydoustawodawstwaczasówpóź-
negośredniowieczaiepokinowożytnej.Modelowerozwiązaniawłoskiej
naukiprawaznalazływyrazwpierwszejcałościowejkodyfikacjiprawakar-
nego,jakąbyłaniemieckaConstitutioCriminalisCarolinaz1532r.(zob.s.127
in.).PodjejwpływemdoXVIIIw.ukształtowałsięzkoleisystemprawa
karnegowcałejniemalEuropie,włączniezRosją.Natomiastteorięprawa
kontraktówszkołybolońskiejorazabstrakcyjnądefinicjęwłasnościprzejął
KodeksNapoleonaz1804r.,będącypierwszymwzorcowymkodeksemcy-
wilnymepokiliberalizmuekonomicznego(zob.s.199in.).
UpowszechnianiesięwEuropiewiedzyidziełprzedstawicieliwłoskiej
posiłkowycharakter
prawarzymskiego
szkołyprawawytworzyłosytuację,wktórejobowiązywałonadaldawne
zwyczajoweprawolokalne(iusparticulare,iuspatrium),aleniejakorównole-
glefunkcjonowałoHprawouczone”,czylipraworzymskie,któremiałocha-
rakterpowszechny(iuscommune,gemeinesRecht).Europabowiemażdo
XVIIIw.byłaoplecionagęstąsieciąprawpartykularnych.Sędziowiestosu-
jącyprawomusielirozstrzygaćsprawyopierającsięnaprawiemiej-
scowym(zwyczajowymlubustanowionymprzezwładzę),aletamgdzie
nieznaleźliodpowiednichnorm,odwoływalisięsiłąrzeczydoprawa
rzymskiego
4
.
WtensposóbpraworzymskiemiałowEuropieZachodniejposiłkowe
zastosowanie.RzeszaNiemieckabyłategonajlepszymprzykładem.Zadecy-
3
R.Wojciechowski,Societaswtwórczościglosatorówikomentatorów,WydawnictwoUni-
wersytetuWrocławskiego,Wrocław2002.
4
W.Brauneder,EuropäischesPrivatrecht:historischeWirklichkeitoderzeitbedingterWunsch
andieGeschichte?,w:Centrostudiericerchedidirittocomparatoestraniero,Saggi,Conferenze
eSeminari23,Roma1997,s.7.
22
