Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
WIELOSTRONNAWSPÓŁPRACAMIĘDZYNARODOWA…
terytoriumpaństwczłonkowskich,pozwalająctakżenastopniowenwyga-
szanie”iostatecznerozwiązanieUZE54.
InneobokNATOsojuszewojskowe,którebyłyodpowiedziąnakonfron-
tacjępaństwzachodnichzeZwiązkiemSowieckim,powstaływlatach50.
XXw.ByłtoUkładWarszawski,zrzeszającypaństwaEuropyŚrodkowej
iWschodniejpozostającepodstrategicznąkontroląZSRR,atakżesojusze
pozaeuropejskie:
-wregioniepołudniowegoPacyfiku:PaktBezpieczeństwaPacyfiku
(ANZUS),któryobejmowałAustralię,NowąZelandięiUSA;
-wAzji:OrganizacjaPaktuAzjiPołudniowo-Wschodniej(SouthEast
AsiaTreatyOrganization-SEATO),doktórejnależałyAustralia,Filipiny,
Francja,NowaZelandia,Pakistan,USA,TajlandiaiWielkaBrytania;
-naBliskimWschodzie:OrganizacjaPaktuCentralnego(CentralTreaty
Organization-CENTO),którazrzeszałaIran,Pakistan,Turcję,USAiWiel-
kąBrytanię55.
Wartojednakodnotować,żespośródwymienionychsojuszy,obok
NATO,dodziśfunkcjonujetylkoANZUS.Innenatomiast-zróżnychpo-
wodów-zostałyrozwiązane56.Wszystkiesojuszeregionalnemiałyelementy
wspólne.Popierwsze,powoływałysięnaart.51KartyNZjakoformalno-
prawneupoważnieniedoichutworzenia.Podrugie,wkażdymznich(oczy-
wiściezwyjątkiemUkładuWarszawskiego,aletakżeUZE)głównąrolęod-
grywałyUSA,najpotężniejszepaństwonaświecie.Potrzecieinajważniejsze,
państwaczłonkowskietychsojuszyzobowiązałysiędoprzyjściazpomocą
wojskowąlubinnąsłużącąpoprawiebezpieczeństwatychkrajówwokreślo-
nychwarunkach,najczęściejwsytuacjiatakuzbrojnego57.
Towłaśnieklauzulawzajemnejpomocywrazieatakujestdlasojuszy
polityczno-wojskowychnajważniejszymelementemdokumentujekonsty-
tuującego.Klauzuledotyczącetejkwestiizasadniczosłużądwómcelom.Wy-
rażają(wwymiarzeformalnym)zobowiązaniastrontraktatudowzajemnej
54
SzerzejoewolucjiUZE:J.Gryz,UniaZachodnioeuropejska,Warszawa-Toruń1997;A.J.K.Bailes,
G.Messervy-Whiting,DeathofanInstitution:TeendoftheWesternEuropeanUnionandthefuture
forEuropeandefence?,EgmontPaperNr46,Gent,maj2011.DecyzjapaństwczłonkowskichUZE
orozwiązaniuorganizacji:https://www.cvce.eu/en/obj/statement_by_the_presidency_of_the_weu_
permanent_council_on_the_termination_of_the_brussels_treaty_brussels_31_march_2010-en-
1ed29c90-5d6c-49f5-9886-48accc17dfb.html.
55
E.Cziomer,PrzesłankiiistotakształtowaniasiękonfiktuWschód-Zachód,w:idem(red.),
Międzynarodowestosunkipolityczne,Kraków2008,s.130-134.
56
KompleksowąmonografięnatemathistoriiUkładuWarszawskiegonapisał:J.M.Nowak,Od
hegemoniidoagonii.UpadekUkładuWarszawskiego-polskaperspektywa,Warszawa2011.
57
M.Madej,Sojuszepolityczno-wojskowe-NATO,w:R.Kuźniar(red.),Bezpieczeństwomiędzynarodowe,
Warszawa2012,s.177.
