Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Społeczneczynnikiwarunkującezdrowie11
niekanadyjskiegoministrazdrowiaLalonda,anastępnierozwiniętaprzez
samegoLalonda5.Wykazanowniej,żewkrajachrozwiniętychmożnawy-
różnićczterygrupyczynnikówwarunkującychzdrowieczłowieka6:
1.Stylżyciaizachowaniazdrowotne–stwierdzono,żeobec-
niedeterminująonewnajwiększymstopniu(50–60%)naszstanzdro-
wia,acoistotne–jednostkamożesamazmieniaćswójstylżyciawcelu
poprawyzdrowia;
2.Środowiskofizyczneispołeczne,wjakimżyjemy(20–25%);
3.Czynnikigenetyczne(ok.20%);
4.Medycynanaprawcza(służbazdrowia)–możeobecnierozwią-
zaćjedynie10–15%problemówzdrowotnych.
Każdyczłowiekmożewykreślićswojeindywidualnekołopólzdrowia,
zależnieodspecyficznejsytuacjiiśrodowiska,wktórymżyje;wkoncepcji
nieuwzględnionorelacjizachodzącychmiędzyposzczególnymipolami
wkreowaniupotencjałuzdrowia.
Istnienieskomplikowanychpowiązańmiędzyczłowiekiemijegośro-
dowiskiemznalazłoodzwierciedleniewnowejkoncepcjinazwanejMan-
dalązdrowia(tzw.społeczno-ekologicznymodelzdrowia),opraco-
wanejwewczesnychlatachosiemdziesiątychprzezDepartamentZdrowia
PublicznegowToronto7.Modelten,będącybaząteoretycznądlapromocji
zdrowia,wyjaśniawielorakiezależnościmiędzyśrodowiskiemfizycznym,
społecznymikulturowymazdrowiem.Mandalaskładasięzkilkukoncen-
trycznychkręgów,wktórychcentrumznajdująsię:
–człowiek–złożonyzciała,umysłuiducha,ulegającywpływomnad-
ipodsystemów;
–rodzina–jakonajważniejszagrupasocjalizującajednostkę,odgrywa-
jącazasadnicząrolęwkształtowaniusystemuwartości,wtympostaw
izachowańzdrowotnych.
5B.Bik,Koncepcjapromocjizdrowia[w:]A.Czupryna,S.Paździoch,A.Ryś,W.C.Wło-
darczyk(red.),Zdrowiepubliczne,cz.II,Kraków2001,s.214.
6B.Woynarowska,Zdrowie,edukacja...,dz.cyt.,s.109.
7T.Hancock,F.Perkins,TeMandalaofHealth:AConceptualModelandTeaching
Tool[w:]J.R.Anderson,J.Kickbusch(red.),HealthPromotion.AResourceBook,Copen-
hagen1990,s.8–10.
