Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
czuciekoherencji,poczuciekontroliisamoocena.Zasobytewpływająnazdrowie
wsposóbbezpośredniipośrednipoprzezwzmacnianieskutecznegoradzeniasobieze
stresemiprzeciwdziałaniewtensposóbnarastaniunapięciaprowadzącegodostresu
orazsprzyjaniepozytywnymemocjom,zadowoleniuzżyciaipracy,prowadzącymdo
utrzymaniaizwiększaniapoziomuzdrowia.Podobniezasobypodmiotowebehawioral-
nesprzyjajązdrowiupoprzezścieżkękompetencyjną,awięcskutecznesposobyradze-
niasobiezestresem(Wrona-Polańska2003).
3.1.Poczuciekoherencji
Wujęciuteoriisalutogenezykluczowąrolędlazdrowiapełnipoczuciekoherencji
(Antonovsky1995),określanejakozłożonadyspozycjaosobowościowa,którawsytua-
cjistresowejprzejmujesterowaniezasobamiwtakisposób,abyniedoszłodoichwy-
czerpania,awkonsekwencjiutratyzdrowia.Składasięztrzechkomponentów:poczu-
ciazrozumiałości,poczuciazaradnościipoczuciasensowności.ZdaniemAntonovsky’ego
najważniejszejestpoczuciesensowności,czyliprzekonanie,żeżyciemasens,wobec
tegowartożyć,podejmowaćzadaniaijerozwiązywać,cosprzyjatakżerozwojowi
własnejosobowości.Jesttokomponentemocjonalno-motywacyjny,którystymulujedo
aktywnościwsytuacjachstresowych.Poczuciezrozumiałościzawierasięwprzeświad-
czeniu,żeświatjestzrozumiały,przewidywalny,cosprzyjakorzystaniuzwłasnychdo-
świadczeń.Poczuciezaradnościtoprzekonanieowłasnychmożliwościachiposiadaniu
wsparcia.
Wszystkietrzywymiarypoczuciakoherencjisązsobąnierozerwalniepowiązane,
askuteczneradzeniesobiezestresemzależyodpoczuciakoherencjijakocałości.
Najogólniej,poczuciekoherencjidecydujewsytuacjachstresowychopoziomie
zdrowia,tj.utrzymaniurównowagi,gdyżkierujeposiadanymizasobami,uruchamiaje
idecydujeoichwykorzystaniu.
Niezwykleważnymproblememdlautrzymaniasilnegopoczuciakoherencji,podkre-
ślanymprzezAntonovsky’ego(1995),jestwytyczaniegranic,awięcokreślenieobsza-
rówżycia,naktórychopieramyswojepoczuciekoherencji.Sątoobszary,któredlada-
negoczłowiekasąsubiektywnieważne,aczterystanowiąpodstawęsilnegopoczucia
koherencji.Sątowłasneuczucia,bliskiekontaktyzludźmi,głównaaktywnośćżyciowa
iproblemyegzystencjalne.
Siłapoczuciakoherencji,zdaniemAntonovsky’ego,decydujeowyborzestosownej
iadekwatnejstrategiiwramachokreślonychwzorcówkulturowych.Ludzieosilnym
poczuciukoherencjisąnastawienibardziejinstrumentalnie,awięcbędązmierzaćdo
rozwiązaniaproblemu,podczasgdyludzieosłabympoczuciukoherencjiczęściejnasta-
wienisąnaregulacjęemocjiwobliczustresu.Podobniesiłapoczuciakoherencjidecydu-
jeorodzajuzachowańwsytuacjistresowej–prozdrowotnychbądźantyzdrowotnych.
3.2.Poczuciekontroliisamokontroli
Jednymzprzejawówpodmiotowejrelacjiwsystemieczłowiek–światjestsprawowa-
niekontrolinadotoczeniemorazsamymsobą,aostatecznieukształtowaniesiępoczucia
kontrolijakopewnejdyspozycjiosobowościowej,wistotnysposóbwpływającejnapro-
cesyocenypoznawczejiradzeniesobiezestresem.Najwcześniejrozwijająsięróżne
