Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Przedsiębiorstwousługowewaspekciehistorycznym
Związekmiędzypaństwemaprzedsiębiorczościąprywatnąistniałodchwilipo-
jawieniasiępaństwa.Narzeczdominującychwgospodarcemezopotamskichmiast–
państw(3000–1000p.n.e.)„świątyni”i„pałacu”osobyprywatneprowadziłydla
zyskugospodarstwarolne,handeliudzielałypożyczek.Dlatychcelówdwieosoby
lubwięcejtworzyłyspółki.świadcząotymliczneumowyzokresustaro-inowo-
babilońskiego(2000–1500p.n.e.,1000–100p.n.e.)4.
Rzymskieprawozwyczajoweicywilneznałoinstytucję„kolegium”,podwzglę-
demformypodobnądopóźniejszychkorporacjizachodnich.Tworzyłygo,namocy
zezwoleniaurzędowego,conajmniejtrzyosoby.Miałoonoprawodoposiadania
własności,występowaniawsądachimogłoistniećpomimozmianskładu5.
1.2.2.średniowiecze
WEuropieod„długiego”wiekuXdopołowyXVrosłoznaczeniegospodarki
towarowo-pieniężnej.Pieniądzodgrywałcorazwiększąrolęwregulowaniupowinno-
ścifeudalnych.Rozwijałsięhandeldalekosiężny,najpierwnaosiPółnoc–Południe,
potemWschód–Zachód.
Gildie,spółkihandloweiarmatorskie
Gildiebyłyzwiązkamikupcówprowadzącychhandelzokreślonymregionem
iuznającychwspólnezasady,np.wsprawieterminurozpoczęciażeglugi.Wten
sposób,jakozwiązekkupców,działałaHanzazanimstałasięzwiązkiemmiast.Poza
tymczłonkowiegildiiprowadziliinteresysamodzielnie,nawłasnyrachunekiryzyko6.
Spółki(commenda)tworzononaokreślonyczaslubnapodróż.Zewzględuna
wkładkapitałuipodziałzyskurozróżnianodwarodzajespółek.Wpierwszymro-
dzajukapitałwnierównychczęściachwnosilidwajuczestnicy,wnoszącymniejszy
kapitałpodróżowałztowarem,azyskdzielonopopołowie.Wdrugimrodzaju,
rozpowszechnionymwhandlumorskim,conajmniejodXIIw.wkładwnosiłtylko
jedenudziałowiec,adrugiemu(tractator),będącemukapitanemstatku,powierzano
towardohandlu.Częstootrzymywałontowarodkilkukupców.Miałudziałwzysku
imógłhandlowaćwłasnymitowarami7.
Umowynaczasokreślonymogłybyćprzedłużaneiwwyjątkowychprzypadkach
mogłyzapewnićspółcebardzodługiokresistnienia.Dziękiponawianiuzawieranych
nasześćlatumów,WielkaSpółkaRavensburskadziałaławlatach1380–1530imiała
13filiiprawiewcałejEuropie.Udziałowcamibyliprzedstawiciele100rodzinzpo-
4M.Jursa,Prywatyzacjaizysk?PrzedsiębiorcyagospodarkainstytucjonalnawMezopotamiiod
3do1tysiącleciaprzedChr.,PTPN,Poznań2002,s.24–25,33.
5N.Rosenberg,L.E.Birdzell,jr.,op.cit.,s.274.
6J.Kuliszer,Powszechnahistoriagospodarczaśredniowieczaiczasównowożytnych,t.I,KiW
,
Warszawa1961,s.251–252.
7Ibidem,s.301.
