Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Zarysewolucjiprzedsiębiorstwausługowego
Spółkiakcyjne
21
WeFrancjiwcześniejniżwinnychkrajachpojawiłysięsociétéanonyme–spółki
kolejoweibanki.Jednakżewiększeniżgdzieindziejznaczeniemiałyciągleprzed-
siębiorstwarodzinne.Zachowywałyichcechy,przekształcającsięwspółkiakcyjne.
UsamodzielnieniesięprzedsiębiorstwawobecprzedsiębiorcyniemiałoweFrancji,
takszerokiegozakresu,jakwinnychkrajachEuropyZachodniej.
Wczesnyrozwójgospodarki,handlu,finansówiprzemysłuwAngliiprzyniósł
wysokiezyskiidałśrodkinasamofinansowanie.Stądteżnaczeleangielskichprzed-
siębiorstwwXXw.stalipotomkowiezałożycieliprzedsiębiorstwsprzed100–200lat.
NatomiastAmerykanieiNiemcy,abyzdobyćśrodkinarozwójfirmymusielitworzyć
spółkiakcyjne40.
WAngliiiStanachZjednoczonychwedługprawazwyczajowegozakładaniespó-
łekniewymagałozezwoleń.Niebyłyonejednakosobamiprawnymi,awięcspółka
niemogłapozywaćaniteżbyćpozwanadosądujakocałość,każdypartnerbył
odpowiedzialnyzadługiprzedsiębiorstwa,takżeitezaciągniętebezjegowiedzy.
StanNowyJorkprzyjąłprzepisywsprawieosobowościprawnejdopierow1822r.,
awnastępnychdziesięcioleciachinnestany.Faktyczniejednaksądyuznawałynadal
nieograniczonąodpowiedzialnośćgłównychudziałowców.Porewolucjiamerykań-
skiejustawodawstwostanoweprzewidywałoudzielanieprzywilejukorporacyjnego
ograniczonejodpowiedzialności,abyzachęcićdoinwestycjiwinfrastrukturę.Wyma-
gałotospecjalnegoaktuprawnegoipowodowałopodejrzeniaostronniczość,kie-
rowaniesięwzględamipolitycznymi.DopołowyXIXw.wielestanówuprościło
procesudzieleniazezwoleńprzezprzyjęcieogólnegoprawaokorporacji.Przyniosło
toznacznedochodystanomiwspierałorozwójgospodarczy41.
Doroku1856weFrancjiistniałydwarodzajeosóbprawnych.Korporacjezwa-
nesociétésanonymesmogłybyćtworzonetylkozazezwoleniemrządowym,kor-
poracjenazywanesociétésencommanditésparactionsniewymagałyzezwolenia.
Jednakżewtymostatnimprzypadkuakcjonariuszeprzekazywalicałąkontrolęnad
przedsiębiorstwemkierownictwu.Częśćprzedsiębiorcówangielskich,chcąckorzystać
zograniczonejodpowiedzialności,nabywałaosobowośćprawnąweFrancji.Dlatego
Angliatakżemusiałazliberalizowaćswojeprzepisy.Wtymżesamymrokujednak
Francjadrastycznieograniczyłamożliwościtworzeniacommandités.Wobeczakłada-
niaspółekzagranicąw1867r.musianowprowadzićweFrancjiprawopozwalające
natworzeniesociétéanonymebezspecjalnychzezwoleńrządowychinawarunkach
podobnychjakkorporacje,którestałysiępowszechnieprzyjętąformąprawną42.
Angielskiaktz1720r.,powstrzymującyzakładaniespółekakcyjnychzostałuchy-
lonyw1825r.Wdalszymciągujednakspółkiteniebyłyuznawanezaosobypraw-
neiobowiązywaławnichnieograniczonaodpowiedzialność.Faktycznenadanie
40F.Redlich,op.cit.,s.542–543.
41N.R.Lamoreaux,TheFirmafter1800.TheOxfordEncyclopediaofEconomicHistory,t.1,
J.Mokyr(red.),OxfordUniversityPress,NewYork,Auckland,Toronto,2003,s.318–319.
42N.Rosenberg,L.E.Birdzell,jr.,op.cit.,s.295,296–297.
