Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IzoldaTopp
przestrzenie
padoweŚwiętoZmarłych–anirozsianychnaobszarzedawnejPolskiJagiellonówmogił
narodowychbohaterów,którzypolegli,walczącopaństwowąniepodległość.Niebyłoich
wdolnośląskimpejzażu,aciągłośćpokoleńikrewprzelanazaojczyznęniełączyłyosad-
nikówztąziemią.
Właściweczęścitutejszegopowojennegośrodowiskaintelektualnegowznoszeniesięga-
jącejwprzeszłość„kolumnyduchównadnami”,jaknazwał,nawiązującdosłówAndrzeja
Towiańskiego,własnąpróbęzakorzenieniaStanisławKolbuszewski,zpewnościąmożna
uznaćzadrogę,którastanowiłakontynuacjęmisteriumDziadów.Itakwrocławskiegopo-
lonistęwzruszałaiupajała„świadomość,żepotychniemieckichongiulicachchodziłSło-
wackizmatką,żebyłtutajLenartowicziPol,uczyłsięBerwińskiiKasprowicz,przyjeż-
dżałWyspiański”6.Jednakpamiętaćwarto,żebudowanieowej„kolumnyduchów”miało
charakterelitarny,ichoćretorykapowojennejpropagandysięgałatakżedoromantycznej
mitologii,poszukującwszelkichśladówpolskiejobecnościnadolnośląskiejziemi,uwielu
osadnikówdominowałoodczucieobcościtegomiejsca,wktórym„nocąduchgermański
przelatujechyłkiemnaddomamijaknietoperz”7.
WtejsytuacjioznaczanietożsamościznakamiwiarypozostałonaDolnymŚląskujedną
zniewielumożliwościodtwarzania„geografiiserdecznej”8,noszonychwsercupejzaży,
któredlaprzybywającychosadnikówzwykleuobecniałyopuszczanemiastaiwioski.Do-
tyczytoprzedewszystkimdawnychmieszkańcówKresów,alezasprawąromantycznej
mitologiiiopartejnaniejpatriotycznejedukacjirozszerzasięnaogółosiedlającychsiętu
Polaków.TowromantycznychopisachkresowychkrajobrazówBóg,ziemiainarodowe
dziejestanowiłyjedność.„Poczucie,iżkrajobraziziemiasąnajtrwalszymi,najwierniejszy-
miświadkamihistorii,sprawiało,żekresowykrajobraznabierałznaczeniawyjątkowego,
szczególnego,wręczwyróżniającegogospośródinnychpolskichkrajobrazów.Stawałsię
wartościąświętą,nadwszystkiecenniejszą”–pisałJacekKolbuszewski9.Poprzezprzy-
drożnekrzyżeigrobypowstańcówprzedstawiałprzestrzeńnarodowejpamięcioponiesio-
nychwimięwolnościofiarach.Losczłowieka,polskiedzieje,katolickawiaraikresowa
przyrodasplatałysięwmesjańskiejwizjinarodowegozbawienia.
Romantycznamitologia,będącadotąd„zwornikiemsensów”dlaznacznejczęściprzy-
bywającychnaDolnychŚląskosadników,skonfrontowanazostałazniemieckąprzeszłoś-
cią,zprzeważającymnatymobszarzeprotestantyzmem,którenarównizodmiennym
systememekonomicznymisposobemgospodarowaniaodcisnęłyswojepiętnonapejzażu
tutejszychmiastiwsi.Tunietylkoniełatwobyłoodnaleźćduchyprzodków,aleioswoić
przestrzeń.Wewspomnieniachtamtegoczasupojawiająsięopisyujawniającetętrudność
ijejźródła:„Nie,Śląsksięwcalenamniepodobał.Ptactwadzikiegoniewidać,nawetpo-
spolitychsrokczysójekjaknalekarstwo,roślinnośćuboga,braksolidnychlasów.Czyżte
6
S.Kolbuszewski,Kolumnaduchównadnami,InstytutŚląskiwOpolu,Opole1988,s.34.
7
JakpisałaDanutaStrzeżewska-Bieńkowska–za:J.Kolbuszewski,Krajobrazikultura.Sudetywliteraturze
ikulturzepolskiej,Wydawnictwo„Śląsk”,Katowice1985,s.176.
8
TookreślenieWincentegoPolaprzytaczaGrzegorzGraff,CudaPolski–mitycznaprzestrzeń,mitycznedzieje
„PolskaSztukaLudowa.Konteksty”1998,nr3–4,s.99.
9
J.Kolbuszewski,Kresy,WydawnictwoDolnośląskie,Wrocław1995,s.77.
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnymŚląsku
13
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
