Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przestrzenie
IzoldaTopp
rachitycznesosenkilubbrzozymogłykonkurowaćznaszymibukami,dębami,jaworami,
lipamiszerokolistnymi?”10.Wporównaniuznieujarzmioną,wpisującąsięwtopikęwolno-
ścikresowąprzyrodą–zaisteniemogły.
PierwszedoświadczeniaprzybywającychnaDolnyŚląsktakotoopisywałjedenztwo-
rzącychtuzarazpowojniepoetów:„Nadeszliludziestrudzeni/stromą,niewiernąścieżką/
nabarkachnieślikrajobraz,/którytamznimimieszkał./Przynieślitakżezesobą,/saminie
wiedzącotym/wierzbyigruszeurodne/stojąceterazzapłotem”11.Przynieśliteżmaryjny
katolicyzm,wiarę,któraczęściejstawałasięznakiemnowegopoczątkuniżodnajdywaniem
własnegozakorzenieniawprzestrzenisakralnej,wznacznejmierzenaówczesnymDolnym
Śląskumającejprotestanckicharakter.Jakwspominajedenzosadników:
Zacząłsięczas,kiedyniemalwszystko,corobiliśmytutaj,byłopierwsze,naszeipolskie.Pierwsząteż
byłakapliczkaprzydrożna,tużniedalekoruindworca(…).Miałaonaprzypominaćosiedleńcomich
rodzinnestrony,takbogatewłaśniewkapliczkiikrzyże.Natychziemiach,zamieszkanychdochwili
naszegoprzybyciaprzezewangelików,obcebyłytegorodzajuświadectwareligijnegokultu.Zczasem
kapliczkatastałasięmiejscemodprawianychnabożeństwmajowych,takbardzopolskich12.
Romantycznaideałącznościżywychzumarłymi,pamięćkrajobrazu,wktórymodnaj-
dujesięobecnośćBogaizapisanajestburzliwaprzeszłośćnarodu,wspieraływistocie„mit
słowiańskiejosiadłościowyraźnymrodowodziesarmackim,realizującysięwnostalgicz-
nymprzywiązaniudostronrodzinnych”13.Wufundowanymnanichobrazieświatadroga
pojawiałasięwperspektywiewłasnej,oswojonejwgranicachtegoświataprzestrzeni.Jeśli
wiązałasięzpodróżą,tojejcelwtymobrazieznajdowałswojeuzasadnienie–byławów-
czaspielgrzymką,drogąduchowąlub„podróżązkonieczności”14,politycznąemigracją,ze-
słaniemitułaczką.Taostatniamiałacharakterofiary,porównywanejczęstododrogikrzy-
żowejizyskującejsenswobrębietegoporównania15.JednakżedrogaosadnikównaDolny
ŚląskniemogłabyćaniGolgotą,anipowrotemdodomu,awichwspomnieniachpojawia
sięprzedewszystkimjakotoposczasuzawieszenia,jakoliminalnaprzestrzeńzdominowa-
10
F.Sikorski,Zewzgórznadoliny,w:Skądmytu?Wspomnieniarepatriantów,red.K.Tyszkowska,Oficyna
WydawniczaATUT,Wrocław2008,s.42.
11
A.Baumgarten,Nowekroki(1948).CytujęzaartykułemJ.Nowosielskiej-Sobel,którafragmentzwiersza
Baumgartenapotraktowałajakometaforępolskościzderzonejzniemieckimdziedzictwem(„Nabarkach
nieślikrajobraz”–zproblemówoswajaniazastanejprzezosadnikówprzestrzeninaprzykładziepowiatu
jeleniogórskiegodrugiejpołowylat40,w:Trudnedziedzictwo.Tradycjedawnychiobecnychmieszkańców
DolnegoŚląska,red.J.Nowosielska-Sobel,G.Strauchold,OficynaWydawniczaATUT,Wrocław2006).
12
A.Jaguszewski,MyzDoliny,w:K.Tyszkowska(red.),op.cit.,s.291.
13
S.Burkot,Polskiepodróżopisarstworomantyczne,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1988,s.6.
14
„(…)szczególnymsymptomemczasuwepoceromantyzmu,zwłaszczawnaszejkulturze,byłowytworzenie
siępewnejodmianypodróży,którąmoglibyśmynazwać»podróżowaniemzkonieczności«.Owepodróże
zkoniecznościopisywałyszlakidalekichzesłańoraznajbardziejniekiedyniezwykłetraktyemigracyjnej
tułaczki”.Ibidem,s.9.
15
Pojawiającesiępo1989rokunaDolnymŚląskupomnikiitabliceupamiętniającezsyłkinaSybirwczasie
drugiejwojnyświatowejczęstoposługująsięmetaforąGolgotyWschodu,wpisującsięwromantycznytopos
niewinnejofiary,patriotycznegomesjanizmu,PolskijakoChrystusanarodów.
14
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnymŚląsku
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
