Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IzoldaTopp
przestrzenie
naprzezniepewność16.Wretorycetychopisówdominujezwolniony,pełenwyczekiwania
wagonowyrytmi„życienawalizkach”,któreobejmietakżepierwszyokreszamieszkiwa-
nianaDolnymŚląsku–bywa,żerozciągającysięnadługielata.
Drogajakoośwłasnegoświata,tenjegowymiar,którywyznaczatopografięzakorzenie-
nia/zamieszkiwania,osiadłośćiosiedlaniesięto–wramachromantycznegoparadygmatu
polskiejkultury–przedewszystkimdrogawiejska.MożnająodnaleźćnafotografiachAu-
gustynaCzyżowicza,któryjakodzieckoprzyjechałzrodzinązKresównaDolnyŚląskzaraz
pozakończeniuwojny.Wjegoliczącymponad2,5tysiącazdjęćarchiwum–stanowiono
materiałźródłowyniniejszegotekstu17–drogapojawiasięwystarczającoczęsto,byuznaćją
zaistotnączęśćmitycznego,„niesionegonabarkach”,przywiezionegozkresowejprzeszło-
ścikrajobrazu.FotografieCzyżowiczapozwalająnazarysowanieobrazuprzeszłości,który
ujawniasięwjegosposobiepatrzenianadolnośląskiewioskiipola,aukształtowanyzostał
wdzieciństwie,kultywowanywrodzinnejtradycjiinostalgicznychwspomnieniach18.
Axismundi:„TakwyglądałaBrzózka”
TakwyglądałaBrzózka”,„Brzózka”–głosząpodpisypoddwiemafotografiami,które
dzielidwadzieścialatiłączytensamkadr.Pierwsza,wykonanaw1959roku,wkrótcepo
tym,jakAugustynCzyżowicz,wówczasdziewiętnastoletnisynrolnikazmałejpodwołow-
skiejwsi,otrzymałodojcaaparatfotograficzny.Drugaz1979roku,gdyenergiaientuzjazm
do„dokumentowaniażyciaówczesnego”,jaksamCzyżowiczmówiłoswoichzdjęciach,
osłabnieniczymtuszwmazaku,którymnakliszachzapisywałdatyikomentarze.Jegoży-
ciewciągutychdwudziestulatbędziesięzmieniało–odbędziesłużbęwojskową,założy
rodzinę,rodzićbędąsięmukolejnedzieci.ZmieniałsiębędzieteżświatwokółBrzózki,
choćniebędątozmianygwałtowne:kołchoźnikizostanązastąpioneprzezradia,pojawią
siętelewizoryipierwszeprywatnesamochody,poepoceGomułkinadejdzieczasGierka.
UtrwalonynafotografiiobrazBrzózkipozostaniejednaktensam:szeregdomów,których
rytmwpisujesięwkształtdrogi.Toarchetypspojrzenialubmożeraczejspoglądaniana
drogęzperspektywydomuczypodwórka,niezależnieodtego,czyramętegopopatrywania
16
„Jakmyśmytujechali?Jechaliśmywwagonachbydlęcych,oczywiściebyłykrytetewagony.(…)Jechali-
śmymożeze2tygodnie,krótkaodległość,terazjąsiępokonujewpółdnia.(…)Pamiętam,żeprzekracza-
liśmyWisłę,botuniemogłobyćinnegomostu,takiogromniedługimostdrewniany,itaksięstraszliwie
wygiął,pociągtylkotylkosięprzemieszczał,atucisza!Czekaliśmy,albowpadniemy,alboniewpadniemy.
Itobardzodługotrwało,zanimprzesunąłsięprzeztenmost.Noiwtedyoczywiściegwar,niewiem,czy
śpiewalipobożne»jaktrwogatodoBoga«,cośtakiegozdzieciństwapamiętam”,za:I.Topp,M.Barbaruk,
P.J.Fereński,K.Konieczny(red.),ŚladamifotografiiAugustynaCzyżowicza,PolskieTowarzystwoPrzyjaciół
Przyrody„proNatura”,Wrocław2011.
17
WybórzdjęćCzyżowiczaiopracowanieprzeprowadzonychznimrozmówzostałyopublikowanewcytowanej
wprzypisie16pracy,zrealizowanejwramachprojektubadawczego„MiejscapamięcinaDolnymŚląsku”
InstytutuKulturoznawstwaUniwersytetuWrocławskiego.
18
I.Topp,Pamięćinostalgia.SentymentalnepodróżeDolnoślązakównaKresy,„KulturaWspółczesna”2010,
nr1.
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnymŚląsku
15
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
