Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IzoldaTopp
przestrzenie
naświatbędziestanowiłookno,ławkaprzypłocie,ganekprzedwejściowymidrzwiamiczy
obiektywfotograficznegoaparatu.Stabilny,niewzruszonypunktoparciaispokojnewycze-
kiwanienabiegzdarzeńtocechyosiadłegotrybużycia–imożewydawaćsięetnograficz-
nymzłudzeniem–alewystarczyzestawićzesobąowedwazdjęciarolnikazBrzózki,które
dzielidwadzieścialat,bytejnieruchomościspojrzeniadoświadczyćsamemu.
Zdjęcia,któreCzyżowiczopatrzyłnapisami„TakwyglądałaBrzózka”,„Brzózka”,wy-
bierającjespośródwieluinnych,zapewnemiałypokazaćwieśwmożliweszerokiejper-
spektywie,objąćjąobiektywemwcałości,cowprzypadkunawetniezbytdługiejulicówki
dajewrezultacieobrazfragmentu,któregoośstanowidroga.Tefotografiesązapisemspo-
sobupatrzenia,ichoćwznacznejmierzesposóbtenokreślasamaparat,jegotechniczne
możliwościipoziomichopanowaniaprzezfotografa,totrudnooprzećsięwrażeniu,że
wistociewspierająoneiwydobywająkosmicznyobrazdrogijakoosiwiejskiegoświata,
miejsca,wktórymspotykająsięiprzenikająróżnejegowymiary:swojskośćiodmienność,
codziennośćiodświętność,stabilnośćidynamika.Toprzydrodześwieżoprzybylizróż-
nychstronprzedwojennejPolskiosadnicyw1946rokustawiajątrzykrzyżeznapisem:
„Odpowietrza,głodu,ogniaiwojnyzachowajnasPanie”,wyznaczającnanowogranice
Brzózki,„napoczątkuwsi,naśrodkuinakońcu”19,oswajającobcąprzestrzeńwedługwzo-
ruzachowanegowkulturowejpamięci20.Podobnąrolępełnićbędziewymurowanaw1948
rokukapliczka,postawionaprzybramiewjazdowejdodawnegoniemieckiegopałacu,który
powojniestałsięsiedzibąPGR.WKronice21opisującejpowojennedziejeBrzózkiobawy-
darzeniazajmująistotnemiejsce,budująclokalnymitpoczątku.
DroganafotografiachCzyżowiczabardziejzwiązanajestzmiejscemniżzruchem,któ-
rynietylkozatrzymanyjestwkadrze,aleiwtymzakorzenionymspojrzeniu,spoglądaniu
zwnętrzazadomowienia,zperspektywy,którąwyznaczaprzestrzeńdomu.W1959rokuau-
tobusstoinaprzystanku,omałymfiacienazdjęciuz1979rokutrudnopowiedzieć,czystoi
czyjedzie…Niemalpustadrogaibezruchtoraczejcharakterystykaoczekiwanianato,co
sięzdarzy–nawizytacjęarcybiskupaKominka,nagości,naprzyjazdautobusu,któryzabie-
rzedziecinakolonie–niżodzwierciedlenierytmużyciawiejskiejspołeczności.Codzienne
życietoczysiępozanią,napodwórzu,napolu,wobejściu.Boteżtadrogatoniczymizba
paradnawwiejskichdomach–rytualnaprzestrzeńprzejścia,zderzeniaztym,coinne,obce,
zewnętrzneorazekspozycjitego,coważne,cookreślagranicewłasnejtożsamości.
19
I.Topp,M.Barbaruk,P.J.Fereński,K.Konieczny(red.),op.cit.,s.147.
20
„(…)kainospojrzećdrogomidącemuwsiowom,wszędydojrzyfigurę,tustarom,tamnowom,kazdagrubso
topola,wierzbaiprzypłociewprasaswiętomOpatrznośćznużonejtęsknocie”pisałEmilZegadłowicz;
cyt.za:T.Seweryn,KapliczkiikrzyżeprzydrożnewPolsce,InstytutWydawniczyPax,Warszawa1958,s.7.
21
AugustynCzyżowicznietylkowfotografii„dokumentujeżycieówczesne”;Kronikajestzapisemzbieranych
przezniegowspomnień.
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Droga.WposzukiwaniutoposówpolskiejpamięcinaDolnymŚląsku
17
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
