Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
StefanBednarek
przestrzenie
wspiera”5.Jestrzecząwartązastanowienia,czyiwPolsceerupcjaproblematykipamięcima
podobneźródła.Wydajesię,żetak–takżeiunaswydarzeniadrugiejwojnywywarłyde-
cydującywpływnakształtowaniesiępamięcizbiorowej,choćzpewnościąwjejzasobach
obrazytejwojnyznaczniesięróżniąodtych,któreukształtowałysięwinnycheuropejskich
narodach.PonadtowPolsce,podobniejakwpozostałychkrajachpostkomunistycznych,
pamięćzbiorowąkonstruująteżdoświadczeniasowieckiejdominacji,nieznanespołecznoś-
ciomZachodu,aipotejstronieżelaznejkurtynybardzozróżnicowane.
Aletrzebateżsięgnąćdogłębszychpokładówprzeszłości.Pracezespołuautorów
opracowującychpodkierunkiemNorymonumentalneLeslieuxdeMémoirewykazały,że
współczesnapamięćkolektywnaprzybieraprzedewszystkimkształtpamięcinarodowej.
Tazaśnierzadkoobejmujewydarzeniapoprzedzającepowstaniewspólnotnarodowych.
JużfundatorbadańpamięcizbiorowejMauriceHalbwachspodkreślał,żepamięćzbiorowa
jestzawsze„czyjaś”,choćwymieniającgłównewspólnotypamięci–rodzinną,klasową
ireligijną–narodowąpominął,mimożew1925roku,kiedyukazałysięSpołeczneramy
pamięci,niemożnabyłojejniezauważyć6.Pozostawiającpytanieoprzyczynytegopo-
minięcianainnąokazję,wypadapodkreślić,żewspółczesnewięziitożsamościzbiorowe
wyznaczonesąprzezważnąiciągleczynnąspołecznąramęnarodu,obok–oczywiście
–innychram,liczniejszychnawetniżtewytyczoneprzezHalbwachsa,iwystępujących
wrozmaitychkonfiguracjach.Wtekściez2001rokuNorauznałwyłonieniesię„pamięci
mniejszościowych”–mniejszościseksualnych,socjalnych,religijnych,regionalnychetc.,
dlaktórych„odzyskaniewłasnejprzeszłościstanowiintegralnączęśćafirmacjiichtożsamo-
ści”,zaistotnysymptomnadejścia„czasupamięci”7.Legitymizacyjnaitożsamościotwór-
czażywotnośćwszelkiejpamięci,zwłaszczapamięcinarodowej,sprawia,żewjejobrębie
sięgasiędoprzeszłościnierazbardzoodległej–domitówzałożycielskich,bohaterówna-
rodowych,dawnychzwycięstwiklęskmilitarnych,sukcesówiporażeknainnychpolach.
Jesttorównieżterenrealizacjiróżnorakichstrategiiświatopoglądowychipolitycznych,by
wspomniećniedawnepolskiepolemikinatemattakzwanej„politykihistorycznej”,niemie-
ckiedyskusjenatematupamiętnieńsymbolizowanychprzezwybudowanyw1818rokubu-
dynekNeueWacheczyustanowienienarodowegoświętajednościRosjiwdniu,wktórym
przypadarocznicawypędzeniawojskpolskichzKremla(1612).
Tenostatniprzykładdobrzewprowadzawproblematykęniniejszegonumeru„Przeglądu
Kulturoznawczego”,określonąprzezkategorię„mnemotoposu”,pozwalającą,jaksięwy-
daje,uwydatnićspecyfikękulturoznawczychbadańnadpamięcią,zdominowanychdotych-
czasprzezujęciacharakterystycznedladyscyplinsąsiednich:takzwanejhistorii„drugiego
stopnia”,politykipamięci,zasobówpamięciwświadomościspołecznejitd.Podjętaprzez
władzepaństwowew2004rokuipopartaprzezPatriarchatCerkwiPrawosławnejuchwała
oustanowieniu4listopadaDniemJednościRosjiwywołaławpolskichmediachironiczne
5
J.Assmann,op.cit.,s.68.
6
M.Halbwachs,Społeczneramypamięci,przeł.iwstępM.Król,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa
2008,s.217–396.
7
P.Nora,Czaspamięci,przeł.W.Dłuski,„ResPublicaNowa”2001,nr7;cyt.zaprzedrukiemwnumerze
200(2/2010),s.138–139.
PRZEGLĄDKULTUROZNAWCZY
Wybórtekstówzroku2012,częśćA
Mnemotoposy.Słowowstępne
7
