Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
25
wystawytrzechmuzeówpoświęconychhistoriiŻydówwPolsceiwRosji.
Szczególnypotencjałpoznawczytkwiwrzadkodotejporyinterpretowanych
materiałachpublicystycznychpisanychporosyjsku,niemiecku,angielskuczy
francuskulubwjidysz,wydawanychjeszczeprzedIwojnąświatową.Masowość
tychdrukówiichwymowa,zgołainnaodprzyjmowanejwdotychczasowych
badaniach,mająwmoimprzekonaniufundamentalneznaczeniedladyskusji
natematkształtowaniasięschematówinterpretacyjnychwbadaniachnad
zjawiskiemprzemocyantyżydowskiejwRosji.Dziękiszerokozakrojonymstu-
diom–dalekowychodzącympozaproblempogromubiałostockiego–udało
misięodkryć,zgromadzićiprzeanalizowaćkilkadziesiątpublikacjipoświęco-
nychaktomzbiorowejagresjiantyżydowskiejwRosji,wydanychprzedIwojną
światową.Tozadaniebadawczewprowadziłowąskiezdawałobysięzagad-
nieniejednegopogromunapoziomwczesnejhistoriografiipogromówŻydów
wogóle.Pozwoliłolepiejocenićrolępiśmiennictwapoświęconegoprzypad-
kowibiałostockiemuiodkryćjegoznaczeniedlaformowaniasięschematów
poznawczychwnauce,powielanychdalejprzezprofesjonalnąhistoriografię.
Takikatalogźródełumożliwianietylkokonstatacjedotyczącezdarze-
niawBiałymstoku.Jakwskazywałemwyżej,pozwalateżnaanalizęprocesu
budowaniawyobrażeńspołecznychopogromach,dlaktórychto,cowyda-
rzyłosięnadBiałąw1906r.,wydajesiębyćkluczoweiwpływającenaosta-
tecznyichkształt.
Problemkrytykiiwiarygodnościużytychmateriałówjestzłożonyizależy
odpytań,jakiezamierzamyimpostawić.Stworzenietradycyjnejopowieści
wpostaciopisuipowiązaniafaktów,nawetprzytakdużymkorpusierozma-
itychświadectw,jestbardzotrudne.Każdygłosopowiadabowiemoinnej
rzeczywistości,odrębnychodczuciachiemocjach.Tamnogośćstanowiskjest
warunkowanapolitycznie,kulturowoispołecznie.Wieluautorówzpremedy-
tacjązmieniałowersjelubcelowomyliłotropy.Możnabywłaściwiestwierdzić,
żeistniałokilkahistoriipogromubiałostockiegoikażdaznichwpewnym
stopniujestzarównoprawdziwa,jakinieprawdziwa.Rozstrzygnięciawtym
zakresieniesąproste,jeśliwogólemożliwe.Źródła,jakimidysponujemy,
różnorodnewswojejformieiproweniencji,możnałatwopogrupowaćwedług
kluczatradycyjnieużywanegoprzybadaniachnadpogromami,awięcpytania
nktojestwinny”.Jesttojednakzabieg,któryunajęzabłędny.Problemkrytyki
źródełitechnikioperowanianimipozostajewścisłymzwiązkuzmetodami
inarzędziamiteoretycznymi,służącymimidoprzełamaniaimpasu,zajaki
uznajętradycyjneanalizowaniepogromówŻydów.
Bardzopomocnebyłytakżeedycjedokumentówarchiwalnych,choćwwięk-
szościprzypadkówmiałyonedlamnieznaczeniezwiązanezbadaniemspo-
łecznychwyobrażeń,awięctraktowałemjenietylejakoedycjeźródłowe,ile
zespołynarracjidobranewedługodpowiedniegoklucza.Znacznaichczęść
powstaławjęzykurosyjskim,wyjątowowniemieckimlubjidysz.
