Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
całkowitaimaksymalnieprzezGombrowiczahiperbolizowana.Maona
charakterróżnicypodstawowej.Większość–takądiagnozęstawiałmłody
Gombrowiczwlatachtrzydziestych–jestniezdolnadowolnościinie-
zdolnośćtawynikanietylezniezdolnościmoralnej,czyliniejestwyłącz-
nieefektemnieskutecznychstarań,leczmacharaktercechyniemalwro-
dzonej.AniZuta,aniMłodziak,aniHurleccy,aniSyfon,aniMiętusnie
sąwstaniesięzmienić.MożnaichconajwyżejwytrącićzFormy,tozna-
czypozbawićpewnościwewnętrznej,aleniemożnaimpomócwprze-
obrażeniu.InaichwytrącaniuzFormybohaterFerdydurkebudujeswoją
wolność.JesttowolnośćdemaskowaniaiodzieraniazFormy,aniewol-
ność,którawspierałabyinnychwdążeniudowolności.Bowinnych,tak
jakGombrowiczwFerdydurkeprzedstawiałspołecznąwiększość,niema
dążeniadoindywidualnejwolności.Józiojestwtymdążeniuzupełnie
sam.TylkojemujednemuuwieraFormaitylkoonjedenpojmuje,na
czympolegająjejzniewalającemechanizmy,inni–taktozostałoprzed-
stawionewFerdydurke–niemająotymżadnegopojęcia.Poprostu
oistnieniuFormyniewiedzą.Nawetzbuntowanyprzeciwspołecznym
konwenansomMiętusjestsojusznikiempozornym.Ontakże–porwany
marzeniemoparobku–niewie,żejestciasnozamkniętywformie„bra-
-ataniasię”.
FundamentemruchukuwolnościjestwFerdydurkeurazwyodręb-
nienia-odrzucenia,opartynadotkliwejświadomościontologicznejróżni-
cy,jakadzieliJóziaodresztyludziwsamymichsposobieistnienia3.Jego
napędzapragnienieFormyistrachprzedFormąjakoprzedczymś,co
możegozniekształcićizniewolić,ichnapędzastrachprzedwypadnięciem
zFormy.
Józiowie,żeabysięuratowaćspodnaciskuFormy,ludzimożnatyl-
konapuszczaćnasiebie,zbijaćwdestrukcyjną„kupę”,zktórejwcalenie
wyjdąanilepsi,aniodmienieni.CzegonienapisałGombrowiczwFerdy-
durke?Anotego,codziejesięzMłodziakami,Zutą,Kopyrdą,Pimkąpo
ichwepchnięciuprzezJóziawmiędzyludzkikłąb,coonirobiądzieńpóź-
niej,kimsą,jakdalejżyją.TomłodegoGombrowiczanieinteresowało
zupełnie.Wruchukuwolnościważnejestskuteczne,manipulacyjneude-
rzeniewinnych,którewytrącaichzFormy,amniesamegowyzwala
zinterakcyjnejzależności,anieto,coztegouderzeniapóźniejdlanich
wynika.Takjakbywolnymmożnabyłobyćtylkowobecbezbronnych
iośmieszonych,aranżującichbezbronnośćimanipulującnią.CeleJózia
to„kazić”,„nadziewać”(F139),„zepsuć”(F140),„zmusić”,„nadwątlić”
___
___
___
___
___
___
___
___
3ZjednejstronyJóziodążydowyodrębnieniasiebieztłumu,cosprawiamudumną
satysfakcję,bodziękitemuniejestdoinnychpodobny,zdrugiejtowyodrębnienieodbiera
takżejakodeprecjonująceifrustrujące,boczuje,żeinnigoodrzucająjakoodmieńca,co
wyzwalawnimreakcjetraumatyczno-nerwicowe.
StefanChwin
12
