Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Ewolucjakoncepcjistresu
15
aktualnegokierunkudążeńczłowiekaorazjegostałychwłaściwości.Reykowski
doceniarolęspostrzeganiaczynnikówstresowychprzezczłowieka,jednaknie
włączasposobupercepcjisytuacjidodefinicjistresu,którąformułujewkate-
goriachobiektywnych.WartorównieżzwrócićuwagęnapropozycjęJanaStre-
laua(1996).Autordefiniujestresjakostan,zktórymściślewiążąsięnegatywne
emocjeorazsprzężoneznimizmianyfizjologiczne.Przyczynamijegozaistnie-
niasą:brakrównowagimiędzywymaganiamiotoczeniaamożliwościamiich
spełnieniaprzezjednostkęorazmotywacjadostawieniaczołanapotkanym
trudnościom.Ujęcietostanowiprzykładpodejściarelacyjnego,gdyżstrestrak-
towanyjestjakowynikinterakcjimiędzywymaganiamiamożliwościami,
zarównorzeczywistymi,jakispostrzeganymi(Heszen-Niejodek,2000b).
Największezasługiwrozpowszechnieniurelacyjnegoujęciastresuprzy-
pisujesięRichardowiS.Lazarusowi,którywrazzewspółpracownikamiopra-
cowałwciążrozwijanątransakcyjnąkoncepcjęstresuiradzeniasobie(Lazarus,
1980,1993a,b;Lazarus,Folkman,1984,1987).Wspólniezzespołempro-
wadziłbadaniaodlatpięćdziesiątychubiegłegowieku,początkowowformie
eksperymentówlaboratoryjnych.Wzwiązkuzkrytykąpodejściaeksperymen-
talnego,jakamiałamiejscewlatachosiemdziesiątych,przedmiotemjegobadań
nadstresemstałysięnaturalnesytuacje.Odczasuopublikowaniamonografiipt.
Psychologicalstressandthecopingprocess(1966)koncepcjaLazarusarozwijała
się,atakżeulegałaczęściowejtransformacji.Wniniejszejpracywykorzys-
tywanajestjejwersjaopracowanawlatachosiemdziesiątych(Lazarus,Folkman,
1984),którawywarłaogromnywpływnabadaniawdziedziniestresuidodziś
jestakceptowanawkręgachnaukowych,atakżejejzmodyfikowanawersja
autorstwaSusanFolkman(Folkman,1997;Folkman,Moskowitz,2000,2004,
2006).
PodstawowymwątkiemrozważańLazarusajestznaczeniekontekstusy-
tuacyjnegoorazrelacjijednostka_otoczeniedlawszelkichformaktywności
człowieka.Istotarozumieniaprzezniegostresupoleganaujmowaniugowka-
tegoriachrelacjimiędzyczłowiekiemaotoczeniem,Dktóraocenianajestprzez
danąosobęjakoobciążającalubprzekraczającajejzasobyizagrażającajej
dobrostanowiD(Lazarus,Folkman,1984,s.19).Stresniewynikaanijedynie
zobiektywnychwarunków,aniniezależytylkoodjednostki,alejestuwa-
runkowanyzarównoprzezcechyśrodowiska,jakiprzezwłaściwościpodmiotu.
Poznawczo-relacyjnateoriastresuakcentujefakt,iżinterakcjamiędzyczło-
wiekiemaotoczeniemmacharakterciągłyiwzajemny.Lazarus,określając
tęrelację,posługujesięterminemtransakcja,którymadwojakisens.Przede
wszystkimoznacza,żenietylkoelementyśrodowiskawpływająnajednostkę,
lecztakżepodmiotoddziałujenaotoczenie.Transakcjamiędzytymidwiema
grupamizmiennychstanowinowąjakośćpsychologiczną,którejwłasnościnie
dasięsprowadzićdosumyelementówskładowych.Lazaruspodkreślatakże,iż
