Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Przewlekłystreszwiązanyzdializoterapią
oilewkontekścieposługiwaniasiętermineminterakcja,zmienneprzyczynowe
zachowująswojąodrębność,tokoncepcjatransakcyjnazakładapowstanieno-
wegopoziomuanalizyopisywanejrelacji,naktórymzanikaodrębnośćpo-
szczególnychzmiennych,ulegająonetransformacji.Istotętegozjawiskaoddaje
twierdzeniepsychologiipostaci,zgodniezktórymcałośćniejestprostąsumą
części(Koffka,1935;Wertheimer,1978).
Lazarus(1980,1993a,b)zakłada,iżnazłożoneprocesyemocjonalne
składająsiępoprzedzająceczynnikiprzyczynowe,procesypośrednicząceoraz
skutki.Czynnikipoprzedzającestanowiązjednejstronyzmienneosobowe,
takiejakprzekonania,poziommotywacji,zdrugiejstronyzaśzmienneśrodo-
wiskowe,takiejakwymaganiaczyograniczeniasytuacyjne.Procesypośred-
nicząceodnosząsiędoocenypoznawczejsytuacji,atakżedopodejmowanych
próbradzeniasobie.Przeżyciastresoweorazrezultatyradzeniasobieprzynoszą
bezpośrednieskutkiwpostaciemocji,zmianfizjologicznych,atakżeskutki
odległe,dotyczącefunkcjonowanianapoziomiepsychologicznym,somatycz-
nymorazspołecznym.
WkoncepcjiLazarusaakcentpadanietylkonastałeaspektyrelacjiosoba_
otoczenie,lecztakżenadynamikętejrelacji,zmianyzachodzącewjejobrębie.
Autorposługujesiępojęciemprocesu,którezawieradwaelementy:rzeczywistą
wymianęmiędzyosobąaotoczeniemorazzmiennośćtejwymianywczasie.
Transakcjestresowemogąbyćkrótkimiepizodamialboteżdługim,skompli-
kowanymprocesemosiąganiarównowagi.ZdaniemLazarusa(1980)najlep-
szymmodelemtakrozumianegoprocesuradzeniasobiejestprzeżywanieżałoby
związanejzutratąbliskiejosoby.Procestenmożetrwaćbardzodługo,nawet
kilkalat,iobejmowaćwielezmianpsychologicznych.Pierwszymetapemjest
stanoszołomienia,zagubienia,poktórymnastępujepełneuświadomieniesobie
straty,pogodzeniesięznią.Zupływemczasu,pookresieobniżonegonastroju,
wycofaniamożliwejestodzyskanieradościżycia,motywacjidoposzukiwania
nowychobszarówzaangażowania.
Kryteriumwystąpieniastresustanowiocenapoznawczasytuacjidokonana
przezpodmiot.Polegaonanaustaleniurelacjimiędzywymaganiami,ogra-
niczeniamiizasobamiotoczeniaaindywidualnymicechamijednostki.Mamy
zatemdoczynieniawkoncepcjiLazarusazpodejściemfenomenologiczno-
-poznawczym.Człowiekprzezcałyczasdokonujeocenyposzczególnychsy-
tuacji,koncentrującsięprzedewszystkimnatychaspektach,któresąważneze
względunaszerokorozumianepoczuciedobrostanu.Sytuacjęmożnaocenić
jakoobojętną,sprzyjająco-pozytywnąbądz
·jakostresującą.Wostatnimzprzy-
padkówmożnawyodrębnićocenępierwotną,któraumożliwiajednostceod-
powiedniąkwalifikacjęzaistniałychokoliczności,orazocenęwtórną,która
pozwalajednostceocenićmożliwościpodjęciadziałańzaradczych(Lazarus,
Folkman,1984).
