Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Ramyteoretyczneksiążki
jakizdziałaniemmiędzyosobniczym,wtymdoborempartnerskimczyopieką
rodzicielską(Lerner,2015).
Zgodniezparadygmatemrelacyjnychsystemówrozwojowychzakłada
się,żejednostkajesttraktowanajakopodmiotsprawczy(activeagent)za-
rządzającywłasnymidziałamizapośrednictwemmechanizmówzwiązanych
zautoregulacjąanalizowanąwpsychologiiwramachtakichkonstruktówjak:
poczuciewłasnejkontroli,porównaniaspołeczne,kontrolaemocjonalna,od-
raczaniegratyfikacji,poczuciewłasnejskuteczności(WroschiFreund,2001;
wpolskiejliteraturzepor.Juczyński,2000lubWojciszkeiCieślak,2014)czy
intencjonalnaautoregulacjazwiązanazzarządzaniemwłasnymicelamidzia-
łania(FreundiBaltes,1999;Lerner,2015).Wartododać,żerozwójspraw-
czościrozpoczynasięnawczesnychetapachżyciaodbiologicznejregulacji
organizmu,niemniejważnąrolęwdalszymjejrozwojuodgrywanajbliższe
otoczeniedziecka,awrazzwiekiemcorazbardziejkultura.Teoriaprzywią-
zaniawskazujenarolęopiekunówdzieckawzewnętrznejregulacjistanów
emocjonalnychizachowań,którapozwaladzieckunapoczątkowymetapie
jegorozwojunauczyćsięadaptacyjnych(lubnie)mechanizmówautoregulacji
stosowanychnaźniejszychetapachrozwoju(Siegel,1999).Mechanizmy
związanezesprawczościąsąwspółkonstruowanewrelacjizczynnikamikul-
turowymi(Trommsdorff,2012).Autoregulacjarozwijasiębowiempoprzez
organizacjęprocesówumysłowychorazzachowaniawzgodziezwartościami
kulturowymi,oczekiwaniamispołecznymi,zinternalizowanymistandarda-
mizachowańorazkonstruktamiJa(self-construals),naprzykładorientacjami
wartościującymi.
Następneważnezałożenieparadygmaturelacyjnychsystemówrozwojo-
wychwiążesięztym,żeczęścisystemówsąosadzonewczasie,zatemmają
wymiartemporalny(Lerner,2015;Trempała,2000).Procesrozwojowyma
swojąprzeszłość,teraźniejszośćiprzyszłość,zatemrelacjeniedziejąsiętylko
wokreślonymkontekście(np.rodzinyczyszerszejkultury),aleiwczasie:
biologicznym,ontogenetycznymispołeczno-historycznym.
Podsumowujączałożeniaomawianegoparadygmatu,badaczeformułu-
jąkluczowepowiązanezesobąpytania,którenależysobiezadać,osadzając
badaniawramachparadygmaturelacyjnychsystemówrozwojowych:DJakie
właściwości,którychjednostek,wrelacjidojakichwarunkówkontekstuoraz
wjakichpunktachczasuontogenetycznego,rodzinnego,pokoleniowego,hi-
storycznegomogąbyćzintegrowanewcelupromowaniajakichpoziomów
pozytywnegorozwojuczłowieka?”(Geldhof,Bowers,Johnson,Hershberg,
HillardiLerner,2014,s.71).Centralnydlategoparadygmatujestmodel
Proces-Osoba-Kontekst-Czas(Process-Person-Context-Timemodel;Bronfenbren-
ner,1988;Lerner,2015).
Wewskazanymprzezemnieprzykładziebadańnaukowychnadposzu-
kiwaniemprzezdzieckobliskościwydajesię,żebędziemyzgodnizparadyg-