Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Definiowanieracjonalnościwpsychologiiifilozofii
45
usprawiedliwioneprzezrozumowanie”(s.637).Wtejsamejdefinicjitwierdzi
sięrównież,iżracjonalnośćnależyutożsamiaćznjasnościąumysłu”inroz-
sądkiem”.Ponadto,nawiązujesiędotakiegointerpretowaniaracjonalności,
jakiemożnanapotkaćwpracachzzakresufilozofii.Przyjmujesiębowiem,
żeracjonalnośćjestprzeciwstawnanaturzeemocjonalnejorazstanowitaką
właściwośćpsychiczną,któraodróżniaczłowiekaod(innych)zwierząt.Reber
iReber(2005)przywołująnawetpowiedzenie,któregłosi,żeczłowiekjest
nzwierzęciemracjonalnym”.
CytowanyjużwtymrozdzialeAlexKacelnik(2005)wymieniawswo-
jejpracykilkacechcharakteryzującychujmowanieracjonalnościwfilozofii
ipsychologii.Popierwsze,wobutychdziedzinachnaciskjestpołożonyna
proces.Innymisłowy,uznanieokreślonegosąduzaracjonalnylubnieracjo-
nalnyzależyodocenytego,wjakisposóbówsądzostałsformułowany.Wta-
kimujęciumniejszeznaczeniemaocenazachowaniastanowiącegoskutek
procesuformułowaniasądu.Podrugie,racjonalnośćniejestinterpretowana
wkontekścieobserwowalnychzachowań,leczwkontekścieniejawnychmyśli
lubprzekonań.Zachowaniemożebyćwtymsensieuznanezaracjonalnetyl-
kowtedy,gdyjestpoprzedzoneprocesemrozumowania.JaktwierdziKacel-
nik,psychologicznaocenaracjonalnościdotyczyprzetwarzaniainformacji,
aniedziałania.
Posłużmysięprzykładem,którypomożenamlepiejzrozumiećzaprezen-
towanywcześniejwywód.Powiedzmy,żechcemyocenićracjonalnośćdecy-
zjipodjętejprzezinwestora,któryulokowałpieniądzewakcjachokreślonej
spółkigiełdowej.Podjęcietakiejdecyzjiwymagazgromadzeniaiprzetwo-
rzeniasporejliczbyinformacji,naprzykładdotyczącychwielkościryzyka
ioczekiwanejstopyzwrotu(tzn.oczekiwanegowynikufinansowego).Jeśli
przyjmiemy,żenaszinwestorpoprawnie(tzn.zgodniezzasadamilogiki)zin-
terpretowałzgromadzoneinformacje,tojegodecyzjęokupieniuokreślonych
akcjibędziemymogliuznaćzaracjonalnąbezwzględunakonsekwencje,któ-
reowadecyzjazesobąniesie(zyskczystratęfinansową).
2.2.Definiowanieracjonalnościwekonomii
Jakjużwcześniejwspomniałem,ekonomiaintresujesięracjonalnościązacho-
wańjużodzaraniaswojegoistnienia.Wielkiszkockimyślicielifilozof,ajed-
nocześniejedenztwórcówekonomiijakoodrębnejdziedzinynauki-Adam
Smith-pisałwjednymzeswychnajwiększychdziełnatematzachowania
człowieka,Badaniachnadnaturąiprzyczynamibogactwanarodów,wnastę-
pującysposób(1776/1954,s.42-43):
