Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
Racjonalnośćinieracjonalnośćzachowańekonomicznych
Każdyczłowiekczynistalewysiłki,byznaleźćnajbardziejkorzystnezasto-
sowaniedlakapitału,jakimmożerozporządzać.Maoczywiścienawidoku
własnąkorzyść,aniekorzyśćspołeczeństwa.
Bardzopodobnieodziałaniachidecyzjachekonomicznychpodejmowa-
nychprzezludzipisałinnyfilozofiekomista-JohnStuartMill.Twierdził,
żesąoniskoncentrowaninaciągłympomnażaniubogactwaiprzedkładają
większąjegoilośćnadmniejszą(za:Blaug1992).
Obazaprezentowanewcześniejujęciaracjonalnościodwołująsięzatem
doproblemumaksymalizacji-dążeniaczłowiekadozdobyciajaknaj-
większejilościdóbrorazpodejmowaniatakichdecyzji,któreoptymalizują
osobistekorzyści(zob.teżWilkinson2008).Wtymsensie,jaktwierdziame-
rykańskiekonomistailaureatNagrodyNobla,KennethArrow(1986,s.390),
ncodziennerozumieniepojęciaracjonalnościniekorespondujezdefinicja-
miekonomicznymi,odwołującymisiędoprzechodniościizupełności,tzn.
maksymalizowaniaczegoś”.Używającokreślenianmaksymalizacjaczegoś”,
Arrowmazapewnenamyślibardziejkonkretnytermin,czylinużyteczność”,
którawformalnychmodelachekonomicznychodzwierciedlasubiektywną
wartośćdóbr(zob.Kacelnik2005).nMaksymalizacjaczegoś”,toinnymisło-
wynmaksymalizacjaużyteczności”.
Interpretowanieracjonalnościprzezekonomistówwkilkuaspektachróż-
nisięnietylkoodinterpretacjipotocznych,aletakżeodujęciapsychologicz-
negoczyfilozoficznego.Popierwsze,wteoriiekonomicznejnaciskzostaje
położonynaformalnekryteriumwewnętrznejspójnościpreferencji(Sen,
1993).JakpiszewjednejzeswoichpracDanielKahneman(2000,s.759),
nWleseferystycznymduchunowoczesnejekonomiiiteoriidecyzji,treść
przekonańipreferencjiniejestkryteriumracjonalności-znaczeniematylko
wewnętrznazgodność”.Cowięcej,obserwowalnezachowanieuznajesięza
racjonalnewtedy,gdyjestzgodnezregułąmaksymalizowaniaoczekiwanej
użyteczności2.Znaczniemniejistotnejestto,jakiprocesstoizaowymzacho-
waniem.Podrugie,zaracjonalnelubnieracjonalnemożnauznaćpostępo-
waniepojedynczegoczłowieka,leczrównieżdziałaniecałychinstytucjiczy
organizacji,któreniedysponująwłaściwymisobieprocesamimentalnymi,
alepodejmująprzecieżdecyzjepodlegająceoceniezewzględunaichtrafność
lubnietrafność(Kacelnik2005).
NickWilkinson(2008),którywswoimpodręcznikuekonomiibehawio-
ralnejtakżepodsumowujeróżneujęciaracjonalności,twierdzi,żeujmowanie
tegofenomenuwekonomiimożnasprowadzićdokilkukryteriów:
2Czymjestoczekiwanaużytecznośćnapiszęwdalszejczęścitegorozdziału,atakżewroz-
dziale3dotyczącympodejmowaniadecyzjifinansowych.
