Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OcenamodeluLazarusaiFolkmanwświetleteoriipsychologicznej...
35
Warunkipoprzedzająceujętotuwdwiekategorie:zmienneosobowe
izmienneotoczenia.Uwzględnionewtejpierwszejwartościiceleosobydecy-
dująotym,czydanatransakcjazostanieuznanazaważną.Wtakimwypadku
następujeuruchomienieprocesuocenypierwotnej,ujmującegorelacjęmiędzy
ogólnymiprzekonaniaminatematwłasnychmożliwościorazwymaganiami
izasobamiotoczenia.Jeślirelacjazostanieuznanazastresową,następujepro-
cesocenywtórnej,którainicjujeprocesradzeniasobie.Następstwatransakcji
ujętewdwóchperspektywachczasowych:bezpośredniejiodległej.Taostat-
niazawieratrzypoziomyanalizy:psychologiczny,somatycznyorazspołeczny.
1.3.OcenamodeluLazarusaiFolkmanwświetle
teoriipsychologicznejibadańempirycznych
Przedstawionatutajwogólnymzarysieteoriastresuiradzeniasobieautorstwa
LazarusaiFolkmanniewątpliwiewywarłainadalwywieranajwiększywpływ
nadziedzinębadańpsychologicznych.Jednocześniejejgłównetezyspotkały
sięzkrytyką.Niewątpliwąsłabościątejteoriijestodwoływaniesiędosubiek-
tywnejpercepcjijakokryteriumdecydującegootym,czymamydoczynienia
zestresem.Zwracasięrównieżuwagęnatrudności,czynawetniemożność
empirycznejweryfikacjimodeluLazarusaiFolkman.RalfSchwarzer(2001)
stwierdza,żewskutekzłożonościtegomodelujedyniejegofragmentybyływy-
korzystywanewdotychczasowychbadaniach.ZkoleiKazimierzWrześniew-
ski(1996)zapowodytrudnościwprowadzeniubadańempirycznychuważa
traktowaniepodstawowychskładowychmodelujakowciążzmieniającychsię
wczasieprocesów,wdodatkuwchodzącychzesobąwinterakcje.
Mimoniemożnościcałościowejweryfikacjimodelu,dostępnecząstko-
wedaneempiryczneodnoszącesiędojegopodstawowychzałożeń.Okazujesię
jednak,żenawetbadania,dlaktórychstanowiłonramyteoretyczne,dostar-
czyływynikówkwestionującychniektórepostulowanezależności,takiejak:
Pierwotnośćinadrzędnośćocenypoznawczejwstosunkudoemocji.
Wynikibadańpodłużnychprowadzonychpodmoimkierunkiemdowodzą,
żezależnośćmiędzytymiskładowymimodelumożemiećtakżekierunekod-
wrotny,czyliżetoemocjemogąokreślaćocenępoznawczą(Heszen-Niejodek,
2002).Zależnośćmiędzyemocjamiazachowaniemprzedstawianajestwten
sposóbrównieżwniektórychujęciachteoretycznych,traktującychreakcję
emocjonalnąjakopierwszysygnał,żedziejesięcośważnego.Poznawczeopra-
cowanietegosygnałunastępujepóźniej(Zajonc,1984).Wewspółczesnychuję-
ciachnajczęściejprzyjmujesiętezęowspółzależnościczywspółzmienności
procesówpoznawczychiemocjonalnych(Doliński,2000;Kolańczyk,1997).