Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI
Pierwotnewyzwania:
szkicouniwersalnych
ograniczeniachpodmiotowości
Podmiotowośćewoluujewrazzrozwojemrozmaitychzdolnościipredyspozycjiosobo-
wościowych.Umożliwiająonesamorealizacjęwróżnychobszarachfunkcjonowania–
podwarunkiem,żepodmiotowepredyspozycjeaktywnieitwórczowykorzysta(Bandu-
ra,1982,2007;Tomaszewski,1984;Obuchowski,1985,1993,2000;Kozielecki,1987,
2002).Zanimstaniesiędotegozdolny,musisprostaćnieladawyzwaniom:pokonaćlicz-
neograniczeniawsamymsobie–ograniczeniaocharakterzeuniwersalnym,odktórych
niktniejestwolny.Cotozaograniczenia?
Wiążąsięoneznaturalnymi,pierwotnymiwłaściwościamipsychiki.Sąwśródnich
przesłankizachowań,nadktórymipodmiotniemawładzy.Dotyczytonietylkonieuświa-
domionychpopędówiemocjiczybezwiednegouczeniasięświata,aleimyśleniaonim:
umysłprzetwarzazłożoneinformacje,apodmiotniezdajesobieztegosprawy(por.Re-
ber,1989;Holyoak,Morrison,2005).Wprzeważającejmierzesamoregulacjadoskonale
podmiotowisłuży,alesąitakieprocesy,któremającharakterdestruktywny,apodmiotnie
jestzdolny,bysiętemuprzeciwstawić.
Dziękiautomatycznejregulacjifunkcjonowania,większośćfunkcjipsychicznych
toczysiębezangażowaniaświadomościiwolipodmiotu.Nietylkowokresieniemow-
lęcym,aleiprzezcałeżyciepsychikapełniswefunkcjegłówniebezudziałuświadomo-
ściiinterwencjipodmiotu.Jejpodstawowezadaniepoleganaochronieprzedzagroże-
niamiisprostaniuwymogomadaptacjidośrodowiskazewnętrznego.Człowiekmoże
takfunkcjonowaćcałeżycie:bezwglądówwmechanizmyleżąceupodstawwłasnych
zachowańiznastawieniemnabronienieswego,bezwzględunaokolicznościiotacza-
jącyświat.
Wponiższymszkicuprzywołanezostanągłównepojęciaodnoszącesiędowłaściwo-
ści,nadktórymipodmiotpierwotnieniemawładzy.Dotyczyto(1)nieświadomościreguł
funkcjonowaniapsychikiiźródełwłasnychzachowań,(2)automatycznegocharakteru
pierwotnychreakcjiemocjonalnych,(3)szczególnejwrażliwościnazagrożeniaoraz
(4)koniecznościpoświęcaniaenergiiiuwagiobroniesiebieizaspokajaniuinnychpodsta-
wowychpotrzeb.