Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI.PIERWOTNEWYZWANIA
16
1.Przewagaregulacjiautomatycznejnadrefleksyjną
Pośródróżnychmożliwychpoziomówświadomości(Ornstein,1992;Natsoulas,1997),
wartodokonaćrozgraniczeniapomiędzyfunkcjamipsychikizudziałemibezudziału
wglądówpodmiotu:pomiędzyjejfunkcjamiautomatycznymi(samoczynnymi,mimowol-
nymi,czy–jaksiętodziśmówi–Dbezwysiłkowymi”)afunkcjamizwiązanymiznamy-
słem,refleksjąiwolą.Obszarytesąilościowoijakościowoasymetryczne.Pierwszyznich
–systemregulacjiautomatycznej–jestilościowo(jeślimierzyćtoproporcjączasupochła-
nianegoprzezprocesyoburodzajów)nieporównaniewiększy.Drugi–systemregulacjire-
fleksyjnej–jestjakościowobardziejznaczący(jeśliuznaćzamiaręznaczeniaregulację
specyficznieludzką,podmiotową).
1.1.Odominacjiregulacjinieświadomejnadregulacjąświadomą
Podstawowe,pierwotniedominującefunkcjeprocesóworientacyjnychzwiązanesązko-
niecznościąochronywłasnejegzystencjiiadaptacjidośrodowiska.Chodziwięcgłównie
oustalenie,czyto,cosiędzieje,jestbezpieczne,korzystne,aletakżeoto,bymiećwtych
kwestiachpewnośćjaknajszybciej(Cacioppo,Gardner,2001).Ważnejestwięcnietyleto,
bydowiedziećsięodanymobiekcie,stanierzeczyczykontekście,cotojest,ileto,byjak
najszybciejzorientowaćsięjakietojest.Tympotrzebomsprzyjapewnaważnawłaściwość
funkcjonowaniaukładunerwowego:napływająceinformacjesąjużnanajniższychpię-
trachukładunerwowego(awięcbezudziałuświadomości–por.Panksepp,1998a,2005;
Damasio,1999;Herzyk,2003;LeDoux,1996;Zagrodzka,1999)nietylkodekodowane
(zgrubnie),aleiwartościowane(holistycznie,bezniuansów–zewzględunawymogiobro-
nyiadaptacji).Obaterodzajeprocesów(jaktowpsychologiinazywamy:deskryptywne
iewaluatywne–por.Lewicka,1985)sątaksprzężone,żeemocjesązarazempodstawowy-
miDkodamiorientacji”(Obuchowski,1970).Takwłaśniebywa(itonietylkonapoczątku
drogirozwojowej),żeposzukiwanieinformacjioczymśrozpoczynasięwówczas,gdyto
cośjestznacząceemocjonalnie:zpunktuwidzeniapodstawowychpotrzeb.Innymisłowy,
pierwotnewłaściwościprocesóworientacjiwyznaczająpowierzchownośćocenorazichści-
słązależnośćodtego,jaknapływającesygnałymająsiędopotrzebobronno-adaptacyjnych.
Pierwotniepotrzebyorientacyjnedotyczątylkotego,codostępnezmysłom,alestop-
niowowiążąsięwcorazwiększymstopniuzzaciekawieniemwykraczającympozaDtuite-
raz”,pozawymogiadaptacjidośrodowiska.Rozwijająsięformyprocesówpoznawczych
–nietylkoeksploracjaiciekawośćpoznawczatego,copojawiasięwpoluwidzenia(Pisu-
la,2003),aleizainteresowanietym,czegodostrzecsięnieda,zaciekawienietym,cozmy-
słomniedostępne,bozaszłowprzeszłości,bozdarzyćsięmożewprzyszłości,czyteż–bo
dziejesięobecnie,alewedlejakichśnieznanychreguł,którychwyjaśnieniumożnachcieć
poświęcićcałedalszeżycie(np.zzafascynowaniatajemnicamiwszechświata).Wswojej
głośnejteoriihierarchiipotrzebczłowieka,AbrahamMaslow(1964)niewymieniłpo-
trzeborientacyjnychupodstawpostulowanejhierarchii,natomiastnajejDgórze”umie-
ściłDpotrzebywiedzyirozumienia”(motywacjeukierunkowanenawyjaśnianie,przewi-
dywanie,programowaniedziałań),rządzącesięzupełnieinnymiregułaminiżte,które
wynikajązkoniecznościdoraźnegodostosowaniasiędofizycznegootoczenia.
