Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Transakcyjneujęciestresu
19
ZgodniezkoncepcjąR.S.Lazarusa(1986)procesyocenypoznawczejdoty-
cząkonfrontacjiwymagańotoczeniazwłasnymimożliwościamiisąosądem
osobistegoznaczenia,jakiemadlajednostkidanezdarzenie,orazocenąjej
własnejzdolnościdowykorzystaniazasobów,abysprostaćwymaganiomsta-
wianymprzeztozdarzenie(R.S.Lazarus1998;N.Ogińska-Bulik,Z.Juczyński
2010).Strespsychologicznywtymujęciuodnosisięwięcprzedewszystkim
dowymagań,które,wedługocenykonkretnejosoby,wyczerpująbądźprze-
kraczająjejmożliwości(wewnętrznelubzewnętrzne).Jestonzatemwynikiem
relacjiprzystosowaniasubiektywnieocenianejprzezpodmiot.
NaokreślenietejrelacjiR.S.Lazarus(1986)wprowadziłtermin„transakcja”
,
dostrzegającwtympojęciudwojakisens.Popierwsze,transakcjaoznacza,że
obiestronyrelacjiwpływająnasiebiewtrakciekonfrontacji,tn.zarówno
otoczeniewpływanaosobę,jakteżosobawpływanaotoczenie.Powtóre
zaś„przyczynowezmiennepoprzedzającenadalzachowująswojąodrębność,
podczasgdykonfrontacjatransakcyjna,opisującjakąśrelację,tworzynowy
poziomanalizy,naktórymodrębnezmienneniknąlubulegająmodyfikacji”
(R.S.Lazarus1986,s.9).Pojęcie„transakcja”mazatem„uwypuklaćwzajemność
oddziaływańmiędzyczłowiekiemajegoświatem,podkreślaćichdynamiczną
zmiennośćorazwskazywaćnatworzeniesięspecyficznejjakościpsycholo-
gicznej,ocharakterzeznaczeniowym”(H.Makowska,R.Poprawa2001,s.79).
WedługR.S.Lazarusa(1998)transakcjazotoczeniemstalepodlegaocenie
poznawczejpodmiotu.Ocenapoznawczadotyczyprzedewszystkimtych
elementów,któresąważnedladobrostanuczłowieka.Następstwemwnio-
skowaniaprzezczłowieka,żetransakcjezotoczeniemiinnymiludźminiosą
ważnedlańskutkiodobroczynnymlubszkodliwymcharakterze,jestpojawie-
niesięokreślonejemocji.„Każdaemocjajestrezultatemocenyspecyficznego
zyskulubstraty,którejużwynikłybądźdopierowyniknąztransakcjijed-
nostkizotoczeniem,izależyodskonstruowanegoprzezjednostkęznaczenia
relacyjnego,uwzględniającegozarównotreśćosobistychcelów,jakisytuacji,
zktórymisąonekonfrontowane”(R.S.Lazarus1998,s.307).Sposóbpostrze-
ganiaprzezjednostkędanegoczynnikajakostresującegodlaniejjesttuwięc
ważniejszyniżsamajegoobecność.
Przyjmujączałożenie,żepowstaniestresujestrezultatemsubiektywnej
ocenypoznawczejpodmiotu,R.S.LazarusiS.Folkman(1984)wyróżnilidwa
jejrodzaje,tj.:ocenępierwotnąiwtórną.Ocenapierwotnajestprocesem,wktó-
rymjednostkaocenia,jakieznaczeniemadanatransakcjadlajejosobistego
położenia,czyangażujeważnedlaniejwartościlubcele.Wwynikutakiej
ocenytransakcjamożebyćzatemocenionajako:bezznaczenia(jeślijednostka
uzna,żetransakcjaniemawpływunajejdobrostan),sprzyjająco-pozytywna
(jeślisłużyutrzymaniulubzwiększeniudobrostanujednostki)lubstresująca
