Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Częśćpierwsza.
WYBRANEASPEKTYPRAWAZMIANKLIMATYCZNYCH
Jednązpierwszychnowożytnychdefnicjipojęcia„klimat”sformułował
AleksandervonHumboldt(1769-1859).Jaksamzastrzegał,wnajbardziejogól-
nymznaczeniuklimatto„(…)zbiórwszystkichodmianwpowietrzni,działają-
cychnanaszezmysły(…)”85.
Humboldtjestczęstouznawanyzaprekursorawspółczesnejekologiiiochro-
nyśrodowiskaoraztwórcęnowoczesnejklimatologiiporównawczej–beznapi-
saniaanijednejksiążkioklimacie.Jegowkładwtymzakresiemożnaznaleźć
w800artykułachiesejach,któreopublikowałwczasopismachnaukowych86.
Myślącoklimaciejakozbiorzezmianzachodzącychwatmosferze87
vonHumboldtprecyzował,żechodzituotakieczynnikijak:„(…)temperatura,
wilgotność,zmianywciśnieniubarometrycznem,spokojnystanatmosfery,albo
działaniaróżnychwiatrów,większelubmniejszenatężenieelektryczności,czy-
stośćpowietrza,lubobecnośćwyziewówwięcejlubmniejszkodliwych,nakoniec
stopieńprzezroczystościistanpogodnynieba”88.
KlimatbyłjednymprzedmiotówzainteresowańbadawczychWilliamaHer-
schela(1738-1822),któryzwróciłuwagę,żejednymzczynników,któremogą
wpływaćnaklimatZiemisązmianyaktywnościSłońca89.PopublikacjachWillia-
maHerschelanatematplamsłonecznychiklimatu,którezostałyopublikowane
w1796r.i1801r.około10kolejnychpracnaukowychdotyczyłowpływuSłońca
zarównonaklimat,jakinapogodę90.
WśródnichnaszczególnąuwagęzasługująpraceJeana-BaptisteJosepha
Fouriera(1768-1830),którywskazywał,żeatmosferaziemskamawłaściwości
izolacyjne,któreutrudniająucieczkęciepławprzestrzeńkosmiczną.Fourierza-
uważył,żeupływczasuprzynosiwielkiezmianytemperaturnapowierzchni,jed-
nakciągłautrataciepłaniemożespowodowaćżadnegoochłodzeniaklimatu91.
SpostrzeżeniaFourieradałypoczątekbadańnadzjawiskiem,któredziś
nazywamy„efektemcieplarnianym”.JakkolwiekHerschelodkryłżeciepłojest
85
A.vonHumboldt,Kosmos.Rysfizycznegoopisuświata,Tom1,Poznań1849,s.338.
86
M.Strobl,AleksandervonHumboldt’sclimatologicalwritings,„GermanLifeandLetters74:3July
2021”,s.371.
87
G.Flemming,Klimat-środowisko-człowiek,Warszawa1983,s.52.
88
A.vonHumboldt,op.cit.,s.338.
89
W.Sheehan,G.W.Lockowood,Seekinganinconstantconstant:Thequesttodiscoverthevariability
oftheSunfromWilliamHerscheltoAndrewEllicottDouglass,„JournalofAstronomicalHistoryandHer-
itage”,23(1),(2020),s.63.
90
D.V.Hoyt,K.H.Schatten,TheroleoftheSuninClimateChange,Oxford1997,s.3.
91
J.-B.Fourier,MémoiresurlesTempératuresduGlobeTerrestreetdesEspacesPlanétaires,„Mémoires
del’AcadémieRoyaledesSciencesdel’InstitutedeFrance”,VII,1827(tłum.ang.R.T.Pierrehumbert,
OntheTemperaturesoftheTerrestrialSphereandInterplanetarySpace,1September,2004,TheUniver-
sityofChicago,DepartmentoftheGeophysicalSciences,https://geosci.uchicago.edu/~rtp1/papers/
Fourier1827Trans.pdf[dostęp:08.01.2024].
