Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Lata1907–1910
23
nacjonaliścibiałoruscy,którzy,jaklitewscy,zaostrząkwestię.Anty-
teząnacjonalizmuniejestkosmopolityzm,leczdemokratyzm”31.
NatomiastKonstancjaSkirmunttwciążpokładałanadziejewjed-
nymsilnymstronnictwiekrajowym,iodrazuuspokajałaetnicz-
nychLitwinówiBiałorusinów:nAniechniktniemyśli,bypożądane
ipotrzebnekrajowiskoncentrowaniepolityczneLitwyiBiałejrusi
przeszkadzałoswobodnemurozwojowiosobnychogniskkulturna-
rodowościowych”
32.AtymczasemJózefHłaskopowiadał,iżkap-
łaniŻmudziniprzybywajądodiecezjiwileńskiejnzuprzedzeniem
względemPolakówizprzekonaniem,żeobowiązkiemichjestroz-
szerzaćgraniceetnograficznejLitwy,zdobyćdlaniejteokolice,
któreniegdyśbyłylubmogłybyćetnograficznielitewskie”.Według
autora:nnarzucaniejęzykażmudzkiegoparafianomprzezksięży
litwomanówodbywasięwsposób,jaktylkosobiewyobrazićmożna
nieludzkiibrutalny”.Jeśliniepołożysiętemutamy,ludnośćka-
tolickanrozdartabędzienanamiętnienienawidzącesięobozy”
33.
WacławGizbert-StudnickipytałzaśnCzyistniejenarodowośćli-
tewska?”.Itakodpowiadał:nSąLitwini,istniejejęzyklitewski,pra-
salitewska,mamynawetwystawęsztukilitewskiej:tefaktyiich
suma,zdawałobysię,sądowodemażnadtooczywistym,niedopusz-
czającymwątpliwości,żenarodowośćlitewskaistnieje”.Ajednak
trzebasobiezdawaćsprawęnzróżnicypomiędzypojęciemnaród
aszczep,plemięalbolud”.Toprzecieżoczywiste–dowodził–że
nbeztradycjinarodowo-państwowychniemanarodu”.Niemateż
wątpliwości,żentradycjepogańskiejLitwy,takmglisteiniewyraź-
ne[...],niedadząsięwżadensposóbwyzyskaćdlastworzeniaczy
odrodzenia«narodu»litewskiego”.Ponieważnarodowościnniedasię
zaimprowizować,pozostajeLitwinomalbobyćtym,czymichzrobiła
historia–Litwino-Polakami,albozrzecsiętradycjipolsko-litewskich
iutonąćwmorzupaństwowościrosyjskiej.Niemawarunkówna
wytworzeniesięnarodowościlitewskiej,bojużnowenarodowości
niepowstają,państwalitewskiegoniemainiezanosisięnapo-
wstaniepaństwawyłącznielitewskiego”.Najlepszymrozwiązaniem
–równieżdlaLitwinów–byłabyautonomiaLitwyhistorycznej.
nAleLitwaautonomiczna,Litwawzględniewolna,oprzesięcen-
tralizmowipetersburskiemu,znajdującpunktoparciawKoronie,
kuktórejnaturalnieciążyćbędzie,albowiemjedennaródjestnad
WisłąiNiemnem”.Wprzypisieautorwyjaśniał:nStwierdzenie
