Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Erazmianizmareformacja
43
Testament,krytykowałscholastykęitradycyjneformypobożności
107
.Dlatego
teżwpierwszychlatachreformacjizarównojejzwolennicy,jakiprzeciw-
nicystaralisięskłonićErazmadozajęciajasnegostanowiska.
RelacjeLutraiErazmabyłydośćzłożoneiniejednoznaczne.Wlatach
1515-1521ErazmczęstowyrażałsięoLutrzeijegodzielepochwalnielub
przynajmniejprzychylnie
108
.WlistachdoelektoraSaksoniiiarcybiskupa
Moguncjiw1519r.podkreślałosobistydystans,zaznaczając,iżnieznadzieł
Lutra,choćsłyszałonichpozytywneopinie.Zaprobatąwypowiadałsię
takżeożyciuipobożnościreformatora,którymniekierowałażądzapienię-
dzyanisławy.CodomeritumdwiekwestiewydawałysięErazmowigodne
podkreślenia:krytykaodpustówinadużyćwKościeleorazataknainstytucję
papiestwa.Erazmgodziłsięzpotępieniempraktykiodpustowejiakcep-
towałtezyreformatora,zwyjątkiemzawartejwnichkrytykiczyśćca.Nie
pochwalałjednakwystąpieniaprzeciwpapieżowi,choćuważał,żejestono
poniekądzrozumiałenatlewcześniejszychbezgranicznychpochlebstw
109
.
Obalistyoczywiścieniemalnatychmiastukazałysiędrukiemidośćszybko
zostałytakżeprzełożonenaniemiecki
110
.Luternatomiastodpoczątkuzajął
krytycznestanowiskowobecosiągnięćErazma.Jużwpierwszymliście,
przekazanymzainteresowanemuprzezGeorgaSpalatinaw1516r.,zarzu-
całhumaniścieniezrozumieniekluczowegoterminusprawiedliwości,sym-
patiędośw.Hieronimaorazzaniedbanieczybłędnąinterpretacjęnauki
św.Augustynaogrzechu.Wpóźniejszychlatachniejednokrotniewytykał
Erazmowi,żebardziejtroszczysięopokójniżokrzyż
111
.
PresjanaErazma,abyzająłwsprawiereformacjiwyraźnestanowisko,
wzmogłasiępo1520r.,gdyLuteropublikowałtrzypolemiki(Dochrześci-
107Zob.ErazmzRotterdamu,PodręcznikżołnierzaChrystusowegonaukzbawiennych
pełny,tłum.ioprac.J.Domański,przedm.L.Kołakowski,Warszawa1965,s.124-144;
idem,Pochwałagłupoty,tłum.ioprac.E.Jędrkiewicz,wstępH.Barycz,Warszawa1953,
s.78-128;por.J.Domański,Erazmiflozofa.StudiumokoncepcjiflozofiErazmazRotter-
damu,Warszawa2001,s.35-62,145-224;idem,„Scholastyczne”i„humanistyczne”pojęcie
flozofi,Kęty2005,s.269-276.
108Zob.Allen,Opusepistolarum,nr330(nNamvideormihifereomniadocuisseque
docetLutherus,nisiquodtamatrociter,quodqueabstinuiaquibusdamenigmatibuset
paradoxis”).
109
Ibidem,nr939,1033,1152;M.Brecht,MartinLuther,t.1,Stuttgart1991,s.272-274,
324.
110
Zob.H.Holeczek,Erasmusdeutsch,t.1,Stuttgart1983,s.135-142;klasyczneopra-
cowanie:P.Kalkof,Erasmus,LutherundFriedrichderWeise.Einereformationsgeschichtliche
Studie,Leipzig1919.
111M.Brecht,MartinLuther,t.1,s.162,182;H.Schilling,MarcinLuter.Buntownik
wczasachprzełomu,tłum.J.Kałążny,Poznań2017,s.133-134,435;A.Pettegree,Marka
Luter:rok1517,drukipoczątkireformacji,tłum.M.Denderski,Warszawa2017,s.269-273.
