Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
2.Azja
Elburs(5604m),Kopet-dag,Hindukusz(7690m)iPamir(7495m).Obaciągiłączy
pasmoKarakorum.OdPamiruwkierunkupółnocno-wschodnimodchodzipasgór,
zktórychnajważniejszetoTien-szan(7439m),Ałtaj(4506m)iChangaj.Pomiędzytym
pasmemnapółnocyagóramiKunlunnapołudniurozpościerająsięrozległekotliny–
Kaszgarska(Tarymu),DżungarskaorazTurfańska(zgłębokądepresją;154mp.p.m.).
NawschódodAłtajurozciągasięWyżynaMongolska,anapołudnieodniejWyżyna
Lessowa.
GórzystycharaktermająwyspyleżącenaPacyfikuwrazzArchipelagiemMalaj-
skim,cowdużymstopniułączysięzsilniewystępującymitamzjawiskamiwulkaniczny-
mi.GórzystąiwyżynnąrzeźbępowierzchnimajątakżenajwiększepółwyspyAzji
(ArabskiiIndyjski).NadMorzemŚródziemnymrozciągasięWyżynaSyryjsko-Pales-
tyńska,rozciętagłębokimtektonicznymRowemJordanuzjeziorami–Tyberiadzkim
(Genezaret)iMorzemMartwym,któregolustrowodyleżynapoziomieok.405m
p.p.m.(najgłębszadepresjaświata).
Zbudowygeologicznejwynikajązagrożeniadziałalnościąwulkanicznąitrzęsienia-
miziemi.WiększośćśrodkowejipołudniowejAzjijestobszaremsejsmicznym.Naj-
większaaktywnośćsejsmicznawystępujewobrębiewyspwulkanicznychnaPacyfiku
(Japonia,Tajwan,Filipiny,ArchipelagMalajski)orazwzdłużpasmgórskichciąg-
nącychsięłukiemodAzjiMniejszejpoterytoriumChiniPółwysepMalajski.
PoszczególneregionyAzjisąznaczniezróżnicowanepodwzględemklimatycznym.
Decydujeotymjejrozległość,układgłównychformukształtowaniapowierzchni(zwłasz-
czapasmgórskich)orazoddziaływanieprądówmorskich.
Zmieniającesięwciągurokuukładybarycznenadlądemwarunkująpowstanie
monsunowejcyrkulacjipowietrza,którąjestobjętacaławschodniaipołudniowaczęść
Azji.Monsunletniprzynosiznadoceanunawysuszonyląddużowilgoci.Przemieszcza-
niesięwilgotnegopowietrzawkierunkupółnocnym,zwłaszczaznadOceanuIndyjskie-
go,utrudniająlubuniemożliwiająwysokie,biegnącerównoleżnikowo,pasmagórskie.
NapołudniowychstokachHimalajów,atakżewgórachpółwyspów:IndyjskiegoiIndo-
chińskiegowystępujądlategointensywneopadydeszczu(deszczemonsunowe).Rocz-
nesumyopadówsięgają2000–3000mmiwięcej.Rekordowewartościsąnotowane
wmiejscowościĆerapundźi(Czerrapundżi)wIndiach,gdziezewzględunajejpołoże-
nie,nastokachHimalajówwpółnocno-wschodnichIndiach,rocznesumyopadówprze-
kraczają10000mm.Monsunzimowy,wiejącyznadląduwkierunkuoceanów,jest
suchy.Zmianacyrkulacjimonsunowejzachodzidośćszybko,zwłaszczawIndiach(tzw.
przełamaniemonsunu).
ObszarypustynneipółpustynnezajmująrozległeterenywAzjiPołudniowo-Za-
chodniej(pustynie:WielkiNefud,Ar-Rabal-ChalinaPółwyspieArabskim,Pustynia
Syryjska,WyżynaIrańska,Thar).NiewielkieopadywystępujątakżewśrodkowejAzji
(m.in.pustyniaGobi).
Zróżnicowanajesttakżetemperaturapowietrza,którawstyczniu,najchłodniej-
szymmiesiącu,wahasięodponiżejminus20°CnaobszarzeSyberii,Mongoliiipółnoc-
nychChindook.25°CiwięcejnawyspachArchipelaguMalajskiego,napółwyspach:
IndochińskimiIndyjskim,CejlonieinadMorzemCzerwonym.Wlipcunajwyższa
