Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bolonia,Ferrara),wzmacniałygotakżeścisłezwiązkizkiełkującym
ruchemhumanistycznymzanaszymipołudniowymigranicami,głów-
nienaWęgrzech.
Dużąrolęwtworzeniunowychelitodegrałznakomicierozwi-
jającysięUniwersytetKrakowskiijegoprofesorowie,jakJanzDą-
brówki(ok.1400–1472)czyJanzLudziska(ok.1400–przed1460).
Kolejnereformynauczaniaretorykinawydzialeatriumz1449i1476r.
wprowadzałydoprogramućwiczeń,obokpismCyceronaiKwinty-
liana,równieżłacińskiepismahumanistówwłoskich.
Znakiemrozpoznawczymtworzącejsięelity,rodzajemprze-
pustkidoświatarenesansowejEuropy,byłahumanistycznałacina–
wskrzeszonyprzezhumanistówjęzykłacińskiwtakiejjegopostaci,
jakąutrwaliłydziełaCycerona,Owidiusza,WergiliuszaiHoracego.
Poznaniegoiposługiwaniesięnimbyłoczęściąideirenesansu,poj-
mowanegorównieżjakoodrodzeniekulturyantycznej.Tylkoprzez
łacinęmożliwabyławięźmiędzyczasamiklasycznościantyku
awspółczesnością,więź,polegającazjednejstronynaimitowaniu
wzorów,zdrugiejzaśnatwórczymznichkorzystaniu.Łacinabyła
teżtymnajważniejszyminstrumentemwyrażaniamyśli,doświadczeń,
dążeńartystycznychnowejepoki,dawałabowiemnajpełniejszyze-
stawśrodkówsłownikowych,frazeologicznych,składniowych,zdol-
nychsprostaćekspresjinowychczasów,któreniechciałybyćgorsze
odstarożytnych.
Tawyjątkowapozycjałacinyhumanistycznejbyłabardziej
widocznatam,gdzie–jakwPolsce,CzechachczynaWęgrzech–ję-
zykinarodowenieosiągnęłytegostopniarozwoju,którymógłby
sprostaćzadaniomwytyczonymprzezhumanizm.Nawetjednakwe
WłoszechczyFrancji,gdziebogatebyłytradycjeliteraturyśrednio-
wiecznejwjęzykachnarodowych,uznanieprestiżujęzykówlokalnych
byłodługotrwałymprocesem.DlauczonychhumanistówXIViXVw.
równieżPetrarcaiBoccacciobyliprzedewszystkimpisarzamiłaciń-
skimi.Wtejsytuacjibyłorzecząnaturalną,żepoczątkiliteraturyre-
nesansowejwPolscezdominowałcałkowiciejęzykłaciński.Dopiero
osiągnięcianatympolumogłyspowodowaćprzyspieszonyrozwój
językapolskiegowXVIw.,zwłaszczawdrugiejjegopołowie.
WPolsceKazimierzaJagiellończykatanowa,humanistyczna
łacina,kształtowanawedlerzymskichwzorów,pojawiasięjakojęzyk
21
