Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Paryż-NowyJork-Warszawa.Językhumanistycznegofotoreportażujakoparadygmat
weFrancjisłużyłaspołecznejkonsolidacji,wPolscemiaławięcinnysens.Oznaczącejróż-
nicydecydowałyramująceczynnikihistoryczne,odmieniającenietylkocharakterdystrybucji
obrazów,aletakżekluczowedebatyohumanizmie.Nieznaczyto,żerodzimanowoczesna
fotografiareportażowakształtowałasiębezzwiązkuzproblememrekonstruowanianarodowej
tożsamości.Ówprocesmiałjednakznamionatyleżpsychologicznieispołecznieuzasadnio-
nejpotrzeby,cototalitarniesterowanejingerencji,byłwychodzeniemztraumyorazzarazem
jejpogłębianiem.SferawizualnaPRLbyłarówniesilnie,cospecyficzniepowiązanazobszarem
pamięcizbiorowej,pojętejprzecieżjakosystemznakówisymboli,przekonańiwyobrażeń,
któresączytelnedladanejspołecznościiuczestnicząwsamodefiniowaniu,samoidentyfika-
cji45.Pamięć-którejznaczącąwarstwęstanowiłyobrazyniedawnejwojny-byłatuobszarem
szczególnieradykalnegozawłaszczeniaimanipulacji.
GdytakżewPolscewybuchłydebatynatemathumanizmu,znamionującepotrzebęotwar-
tegosformułowaniawspólnejpłaszczyznywartości,jejlosypotoczyłysięzgodniezprzewi-
dywalnymschematem.GłośnymanifestautorstwasocjologaisocjalistyJanaStrzeleckiego,
Osocjalistycznymhumanizmie(1946),będącyzarównoprzenikliwądiagnoząpowojennych
społecznychnastrojów,jakikrytykątotalitaryzmu,stałsięprzedmiotemostrejreakcjikrę-
gówpartyjnych.Wedługtegobadaczabezklasowysocjalizm,pojętyjakopostawaetyczna,
bezstronnezaangażowanieDwsprawęludzką”,Drozwójludziidojrzewaniewspólnoty”ku
ideałowiDspołeczeństwaotwartego”,mogłystaćsię-idefactozaczęłysięstawać-języ-
kiemspołecznegoporozumienia
46
.NiebezpiecznapolityczniepostawaStrzeleckiegostała
sięprzedmiotemkrytykiszczególnieAdamaSchaffa,czołowegofilozofamarksistowskiego,
reprezentującegoprzezlataoficjalnestanowiskoPZPR,awokresieodwilżyformułującego
programhumanistycznejwersjimarksizmu47.
45DostrzegłtojużprotagonistarefleksjiopamięcizbiorowejMauriceHalbwachswklasycznychpozycjachLes
cadressociauxdelamemoire(1925)iLamemoirecollective(1950);najęzykpolskiprzetłumaczonazostałapierwsza
zwymienionychpublikacji(w1969,wydanaponowniew2008roku).Badaczzwracałuwagęm.in.narolę
pamięciwkonstruowaniuwizjiteraźniejszości,atakżezdeterminowaniewizjiprzeszłościaktualnymikatego-
riamipostrzeganiaświata,któremającharakterkonstruowanyspołecznie.
46JanStrzelecki,Osocjalistycznymhumanizmie,[w:]ZwiązekNiezależnejMłodzieżySocjalistycznej.Historia,ideologia,
zadania,Warszawa1946.WskróconejwersjitekstukazałsięnałamachDWiedzyiŻycia”.Naskutekkrytyki
StrzeleckizostałwydalonyzPPS,awczasachstalinowskichjegokoncepcjętraktowanojakoreakcyjną.Tekst
tenzostałopublikowanyponowniedopierow1990roku,jużpośmierciautora.
47
Zob.m.in.:AdamSchaff,Filozofiaczłowieka.Marksizmaegzystencjalizm,Warszawa1962.Formułamarksizmu
humanistycznegostawałasięzczasemcorazbardziejelastyczna.Namarginesiewartoodnotować,żeartykuł
SchaffaznalazłsięwprzygotowanejprzezErichaFrommamiędzynarodowejpublikacjipoświęconejsocjalistycz-
nemuhumanizmowi;zob.AdamSchaff,MarxismandthePhilosophyofMan,[w:]SocialistHumanism.AnInterna-
tionalSymposium,red.ErichFromm,NewYork1965,s.129-137.
35
