Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
WPROWADZENIE
Wrazzupadkiempaństwatrzyprądyliterackie:rokoko,sentymentalizm,
klasycyzm,którezdominowałypiśmiennictwopolskiewepoceOświecenia,
musiałyzmienićzarównoswójcharakter,jakiswojąfunkcję.Byłotozbyt
wielkiewydarzenie,abywliteraturzewszystkozostałopostaremu.Programy
polityczneuległygwałtownymtransformacjom,światopoglądyzostałypoddane
krytyceirewizji,toteżidlaliteraturynastałczaswielkichprzemian.
Każdyztychtrzechprądówinaczejopisywałówczesnyświat,miałinny
stosunekdojęzyka,innepoglądynaistotęifunkcjętwórczości.Alenależy
pamiętać,żeprądjesttworemteoretycznegoumysłu,którystarasięuporządko-
waćniebywaleróżnorodnąrzeczywistośćartystycznąepoki.Wżywymprzebiegu
procesuhistorycznegotamtychlatpisarzwybierałniekiedypostawycharakterys-
tycznedladwóchaczasemnawettrzechprądów,któredzisiajwydająsięnamnie
dopogodzenia,zwłaszczawówczas,kiedyzapominamy,żesątoabstrakcje
estetyczne.Niekiedybowiemwobrębiejednegoijednolitegotekstupojawiałysię
wówczaselementykilkuprądówistylów,nawiasemmówiąc,doskonalezesobą
zharmonizowane.Wnajprawdziwszejtragediiklasycznejbohatermógł,na
przykład,posługiwaćsięjęzykiemlirykisentymentalnej.
Rokoko—jakpiszeTeresaKostkiewiczowa—cechowałoprzedewszystkiem
„jednoznaczneodrzuceniedydaktyczno-moralizatorskichzobowiązańpisarstwa
artystycznegoorazrolispołecznejtwórcyjakotrybunaokreślonychprzekonań
społeczno-ideowych,wzniosłegopiewcyaktualnychwydarzeńlubprywatnego
nauczycielacnótosobistychirodzinnych”.Rzeczzrozumiała,żeztakiej
postawywynikałypewnekonsekwencje.Owartościpoezjiniestanowiłajużjej
funkcjaspołeczna,leczsatysfakcjasamegotwórcyizadowolenieestetyczne
czytelnika.Zamiastmoralizowaniazaczętocenićsamopoznanie,oczywiście
„inaczejniżwklasycystycznejteoriinaśladowaniaogólnychprawrzeczywistości
orazwsentymentalnychpropozycjachobserwacjiświata,wytyczanejprzez
stałąperspektywęemocjonalnąpodmiotu”.Rokokoceniłonadewszystko
całkowiciebezinteresownepoznanie,wynikająceznaturalnejuludziciekawości,
dlategoteżpropagowałowzórosobowyczłowieka,którybyłsprawnyintelek-
tualnieiposiadałumiejętnośćanalizy.Wobecklasycznegoideałuczłowieka
heroicznegoizaangażowanegospołecznieczysentymentalnegokultujednostki
pogrążonejwprzeżywaniuwewnętrznychkonfliktówianalizowaniuwłasnego
czułegosumieniautrzymywanopewiendystans.
41
