Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
I.Pierwszedziesięciolecieniewoli(1795–1805).3.Kulturajakoźródłoocalenia
JużwmomencieswegopowstaniażołnierskapieśńWybickiegozostała
potraktowanajakośpiewanyprogramdziałaniadlapokolenia,któreprzeżyło
hańbęrozbiorów.Jakkażdapiosenkaochwytliwejmelodiiioczekiwanych
słowachwciągurokuobiegłacałąPolskę.Aleniktwówczasnieprzypuszczał,
żeprogramtenbędzieaktualnyprzezprawiecałedwanastępnestulecia.
3.KULTURAJAKOŹRÓDŁOOCALENIA
GroźbiepolitycznegounicestwieniaPolskiWybickiprzeciwstawiłszablę,
symbolwalkizbrojnej.IgnacyKrasicki,książęKościoła,arcybiskupgnieźnieński,
doszedłdowniosku,żePolacydysponująjeszczejednymorężem:piórem.
Nicościpolitycznejprzeciwstawiłwięcobecnośćkulturalną.
Kiedyprzestałoistniećpaństwopolskie,Krasickimiałjużzasobąponad
dwadzieścialatdoświadczeń,którezdobyłwspółżyjącnacodzieńzzaborcą,
biskupstwowarmińskieznalazłosiębowiemwgranicachPrusjużpopierwszym
rozbiorze.ZracjiswegokościelnegostanowiskabywałnadworzeFryderykaII,
wrogaPolski,aleprzecieżdziękitemuwłaśniemógłwniknąćwsamąistotę
oświeconegoabsolutyzmuwwydaniupruskim.Domomentuinsurekcjikoś-
ciuszkowskiejuważał,żenaszlosniejestjeszczeprzesądzonyiwierzył
wodrodzenieduchowerodaków,acozatymidziewuratowaniekraju.Po
trzecimrozbiorzeprzyjąłgodnośćarcybiskupagnieźnieńskiego,ponieważ
archidiecezjawrazzWarszawąznalazłasięwgranicachPrusizdrowyrozum
nakazywał,abynatymtroniezasiadłjednakPolak.Oczywiście,żezłożył
deklaracjęlojalności.
DoświadczenieKrasickiegobyłobardzopouczające.Uczyłotaktykioporu.
Zamiastrozpaczliwejkapitulacjiwybrałonrozsądnąuległość.Pojąłbowiem,że
działaniepublicznepolegaćterazbędzienawyborzemiędzydużymamałym
złem.Ograniczaniezasięguzłabędzieodtądtriumfem,aczynienieminimalnego
chociażbydobra—wielkimsukcesem.Zrozumiał,żeteraztrzebachronićtakie
wartościjakjęzykojczystyiliteraturaistaraćsięniestracićłączności
zcywilizacjązachodnią,zdziedzictwemEuropy.
WkulturześródziemnomorskiejsymbolemtradycjisąPolaElizejskie,
transcendentalnałąka,utożsamianazkrainąwiecznejwiosnyiszczęścia,gdzie
pośmierciprzebywająduszeludzisprawiedliwych.Wkońcukulturatoprzede
wszystkiemgłosludziumarłych,aKrasickiwiedział,jakieznaczeniedla
zniewolonegonarodumamądrośćprzodków,doktórychzaliczałnietylko
Kochanowskiego,leczrównieżHomera.Sięgnąłtedypobardzostarygatunek
literacki,któregotematembyłyrozmowyzmarłychnaPolachElizejskich.
61
