Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
5.ROZPACZLIBERTYNA
Wepoceklasycyzmuoświeconewarstwyspołeczeństwaszczególnączułością
obdarzałyogrody.Pisanoeleganckiepodręcznikizakładaniaogrodówinie
zapominanooichhistorii,zktórej—jaktobyłowzwyczaju—staranosię
wyciągnąć„naukę”.ToteżKrasickiomawiającwesejuListyoogrodach(1801)
tradycjęrzymskichparków,zwróciłuwagę,żebyłyonegłówniemiejscem
wypoczynkuiwytchnieniadlapolitykówiwojowników.Łatwowięcnam
zrozumieć,żepoupadkupaństwaPolacy,udręczeniciągłąpamięciąoszabli
czypługu,udawalisiędopięknychparków,abytam,wśródprzemyślnych
kompozycjikrajobrazowych,szukaćwewnętrznegospokoju.
Upodstawdwóchtypówogrodów,którymiklasycyzmobdarzyłEuropę,tkwił
opisogroduwEdeniezdrugiegorozdziałuKsięgiRodzaju.Wtymopisie
ujawnionezostałydwiepodstawowetezyantropologiibiblijnej.Fragmentten
ukazałbowiemczłowiekajakopanaiwładcęnatury,alezdrugiejstronyujawnił
jegosłabość,związanązciężaremwolnościikoniecznościąwybierania.Wparku
geometrycznymznalazławyrazideaczłowieka,którytworzącładikulturęstałsię
centralnympunktemświata.Wogrodzienieregularnym,zwanymwówczas
angielskim,którynaśladował„autentyczną”naturę,groźnąinieuporządkowaną,
znalazłazkoleiwyrazideaczłowiekawolnego,zagubionegowchaosieświata.
WPolscewlatach1795–1806zakładanozregułyogrodynieregularne.
Zlicznychparkówzewzględunadziejeliteraturywymienićnależydwa.
PierwszyznichtoprzeobrażonywtymwłaśnieczasieogródwPuławach,
założonyprzyrezydencjiCzartoryskich.KsiężnaIzabela,zresztąautorkaMyśli
różnychozakładaniuogrodów(1810),przekształciłago,podobniejakcałą
siedzibę,wszkołępatriotyzmu.
Puławy—pisałK.KoźmianwPamiętnikach—powstałyzkrajem,kwitływrazzkrajemiwraz
zkrajemznikły.ZagładaPolskidotknęłazagładątenprzybytek,tenwiecznypomnikwspaniałości,
miłościojczyzny...[...]Jakastrata,jeślikomuniewpadłonamyśl,nimichgromzagładydotknął,
zdjąćobraz[...]tychogrodówuroczych,wktórychsięwróżnychepokachdoliiniedolicałaPolska
chroniła.
70
WtychzniszczonychizrabowanychprzezRosjanPuławach,popowrocie
zAmeryki,zjawiłsięwr.1802JulianUrsynNiemcewicz.„Zesłodką
namiętnościąprzypominając”świetnąprzeszłość—pisałwPamiętnikach
czasówmoich—stworzył„zawierającecałytrybżyciapuławskiego”„poema”
Puławy,któreukończyłdefinitywniewr.1804.Wdrukuukazałosięono
dopierowr.1855.Dasięonimpowiedziećtyletylko,żebyłatoszlachetna
pochwałaośrodkanarodowejkultury,jaktozwykleuNiemcewicza,niezbyt
wysokiegolotupoetyckiego.
