Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
instytucjejudaizmuuległyistotnymprzeobrażeniom.Wtychteżwie-
kachpowstająksięgi,zwanewtórokanonicznymiprzezkatolików,
apokryfamizaśprzezprotestantów.Pluralizmjestcechącharaktery-
stycznątejrzeczywistości.Jestonawielopostaciowa,awmiaręupływu
czasuwyodrębniająsięwniejcorazwyraźniejrozmaiteruchy,grupy
isekty(por.s.209–210),zjakimiwIw.n.e.zetkniesięjeszczetakże
Jezus.Wtakimtoświeciedojrzewałantycznyjudaizmimiałosię
narodzićchrześcijaństwo.Toteżpoto,abygozrozumiećlepiej,musi-
myuwzględnićrównieżitepisma,którenigdynieweszłydożadne-
gokanonu,anidoBibliihebrajskiej,anikatolickiejczyprotestanckiej.
Chodzituoniezmiernieciekawąliteraturężydowską,powstającąnie-
jakonamarginesieBibliiodIIw.przedChr.ażdoIIw.poNim.
PonadtopozanaderinteresującymitekstamiznalezionyminadMorzem
Martwym,nienależytuzapominaćocałymmnóstwiedziełmniejszych
iwiększych,pisanychprzezŻydówpohebrajsku,aramejskulubgrec-
ku,azachowanychdlanas(najczęściejwefragmentachgreckich)przez
pisarzywczesnochrześcijańskich.Dopierotowszystkorazemskłada
sięnapełnyobrazjudaizmuczasówbiblijnych.Dlategoteżnaszetra-
dycyjnewyobrażenia,zilustrowaneprzezwcześniejzamieszczonysche-
mat,poprostunieodpowiadająprawdzie.Trzebakoniecznierozszerzyć
jeiwzbogacić,amożewtensposóblepiejudasięnamdostrzectakże
doniosłośćepokipowygnaniowej.
DawnaLiteratura
mądrościowa
Pięcioksięgu
Instytucje
Tradycje
Prorocy
Epoka
powygnaniowa
odczytywanena
przekształcane
tworząTorę
uzupełniana
nowo
Iw.n.e.
żydowskie,wśród
nichJezusiJego
Grupyiruchy
uczniowie
Chrześcijaństwo
rabiniczny
Judaizm
Jednymzpowodów,dlaktórychmniejchętniezajmowanosiędo
niedawnaokresempowygnaniowym,jestmożerównieżpoprostufakt,
żeprzyjemniejmówisięoepokachświetnościirozkwitu.Autorzy
biblijnizaśrobili,comogli,żebynamwtakiwłaśniesposóbprzed-
stawićprzynajmniejczasyDawidaiSalomona.Kiedynawetkrólestwo
tegoostatniegorozpadłosięniemalodrazupojegośmierci(933r.),
22
