Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
traktujerozwójjakoprocesdynamicznychzmian,którenależyanalizowaćna
czterechzasadniczychpoziomach:genetycznym,neuronalnym,behawioral-
nymiśrodowiskowym(naktóryskładająsiękomponenty:fizyczny,społeczny
ikulturowy)15.MartaBiałecka-Pikul,odwołującsiędoanalizprowadzonych
przezGottlieba,piszeowczesnychdoświadczeniach(będącychsynonimem
aktywnościnp.napoziomieneuronalnym)jakoniezbędnymczynnikuroz-
woju,pojawianiasięnowychstrukturczyfunkcji.Gottliebtwierdzi,żeistnieją
trzyzasadniczeformyaktywnościkażdegoorganizmu:indukcja
16
(ukierunko-
wujerozwójnaokreślonycel);facylitacja(przyspieszenie,któremożedoty-
czyćmomenturozpoczęciazmiany,jakitempajejprzebiegu);podtrzymanie
(utrzymanieaktualnegostanufunkcjonowania).ZdaniemGottliebaistnieją
dwiepodstawowereguły(prawa)rozwoju,sąnimi:ekwifinalnośćiekwi-
potencjalność(multifinalność).Ekwifinalnośćzakłada,żeorganizmy,które
mająnawstępiezupełnieodmiennąpodstawę,mogąosiągnąćfinalnieten
samrozwojowyskutekorazżeorganizmymającetesamewarunkiwstępne
wprocesierozwojumogąosiągnąćtensamwynik(poziomrozwoju),podą-
żającróżnymiścieżkami,drogamirozwoju.Regułaekwipotencjalnościzkolei
wskazuje,żesystemy(organizmy)potencjalnieidentycznewewstępnejfazie
rozwojumogąrozwinąćsięwsposóbcałkowicieodmienny,czylirezultat
rozwojumożebyćzupełnieróżnymimotakichsamychwarunkówwstępnych.
Rozwójjestzatemprocesemciągłychzmian,wktórymprzewidywaniejest
bardzotrudne,ponieważprzyczynowośćmacharakterwzględny17.
1010ModeltransakcyjnyArnoldaJ0Samerofa
ZgodnazmetateoretycznymspojrzeniemnarozwójGottliebajestcałościowa
koncepcjaprocesurozwojuczłowiekaArnoldaSamerofa
18
.Ujęcierozwoju
wmodeluSamerofajestnieliniowe,dialektyczneitransakcyjne.Tointegracja
czterechmodelirozwoju:modelurozwojuosobistego(osobistejzmiany),roz-
15
M.Białecka-Pikul,Narodzinyirozwójrefleksjinadmyśleniem,WydawnictwoUniwersytetu
Jagiellońskiego,Kraków2012,s.280.
16
Podtypemformyaktywnościindukcyjnejjestproceskanalizowania–ograniczeniezdol-
nościorganizmudobyciawrażliwymnapewnebodźce,np.wsytuacjiichbrakuwotoczeniu,
wokreślonymczasie.Obserwujesięgonapoziomieneuronalnym–np.zanikaniepołączeń
nerwowych,któreniesąaktywne,jakipsychologicznym–np.zanikanieudziecizdolności
różnicowaniafonemów,którychniesłyszywmowieotoczenia(M.Białecka-Pikul,Narodziny
irozwój…,s.281).
17Tamże,s.281.
18A.Samerof,AUnifedTheoryofDevelopment:ADialecticIntegrationofNatureandNurture,
nChildDevelopment”2010,nr81(1),s.6–22.
16
