Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HistoriaCzęstochówki,miejsceirolaw
dominium
klasztorujasnogórskiego
33
pozostajerównieżjegoautor,możnajednakzałożyć,iżpaulinizwrócilisięnp.dojednego
zarchitektów-fortyfikatorówpracującychnaJasnejGórze.
Kresistnieniawsiprzyniosławojnapółnocna.Wjejtrakcietwierdzajasnogórska,admi-
nistrowanaprzezprzeorao.InnocentegoPokorskiego,ażpięciokrotniemusiałaprzeciwstawiać
sięblokadomwojskszwedzkichw1702,1703,1704,1705i1709r.Szwedzidewastowalioko-
licznedobraifolwarkiklasztorne,dotkliwychgrabieżydopuszczałysięteżwojskasaskieirosyj-
skie.DocałkowitegozniszczeniaCzęstochówkidoszłopodczasostatniegoznich,rankiem
12kwietnia1705r.,kiedySzwedzizarmiigen.NilsaStrombergaspalilijąwrazzpobliskim
folwarkiemzrozkazupułkownikaGabrielaKahnefera124.Częstochowa,mimożebyłapołożona
wdużejodległościodtwierdzy,poniosłaniemniejszestraty.Wkrótcepotemwokolicypojawiła
sięepidemiadżumy(VII1707,1708-1709),którazdziesiątkowałaludnośćmiastaiwsi125.Po
zakończeniuwojnypauliniwycenilistratyponiesionewlatach1702-1709na322tys.złotych126.
WrazzustaniemwojnyiwygaśnięciemzarazypauliniprzystąpilidoodbudowyCzęsto-
chówki.Procestenmusiałpostępowaćszybkoiprzyniósłjeszczewiększąrozbudowędotych-
czasowego,nawpółmiejskiegoplanuzabudowy.Nowasytuacjapolitycznazaistniałaporesty-
tucjimonarchiiAugustaIIMocnego.Przychylnośćkróladladochowującychwiernościpaulinów
orazogólneuznaniedlazwycięskiegoklasztoru-sanktuariumwśródspołeczeństwaRzeczypo-
spolitej,podobniejakpo1655r.przyczyniłysiędodynamicznegorozwojuJasnejGóryipolskiej
prowincjizakonu127.SprzyjającąsytuacjęwpełniwykorzystałprowincjałKonstantyMoszyński,
najwybitniejszywnowożytnejhistoriizakonupolitykiadministrator.Sukcesemzakończyłysię
staraniawStolicyApostolskiejokoronacjęobrazujasnogórskiego–pierwszą,jakamiałamiejsce
wRzeczypospolitej.Uroczystościz8IX1717r.zgromadziłypozazaproszonymepiskopatem
imagnateriąponad200tys.wiernych128.Znaczniezwiększyłsięruchpielgrzymkowy,osiągający
niespotykanywcześniej,masowy,ogólnospołecznycharakter129.
Wtymsamymrokuo.MoszyńskiuzyskałodAugustaIIprzywilejlokacyjnydlaCzęsto-
chówki,zwanejodtądoficjalnieNowąCzęstochową130.Organizacjaadministracjimiejskiejoraz
kodyfikacjaprawategopierwszegoprywatnegomiastapaulinówtrwałaażdolat20.XVIIIw.,
kiedyutworzonyzostałwklasztorzejasnogórskimsądasesorskidrugiejinstancjidlamiejskiego
sąduławniczego131.Niemniejjużw1717r.prowincjałufundowałdlamiastadrewniany,pię-
trowyratusz132.Schematycznywidokzamieszczonynarysunkowejpanoramiedóbrklasztoru
z1.ćwierciXVIIIw.,przechowywanejwArchiwumJasnogórskim,ukazujedominującewsku-
piskuparterowych,drewnianychdomostwizabudowańgospodarczychokazalszebudowle,
124AJG1670,AktakonwentujasnogórskiegodotycząceCzęstochówkizlat1493-1822,s.79,80-81;AJG2096,k.250-250v;
Zbudniewek1981,s.134-135;Kęder,Łakociński1983,s.271-273,275-276,277-280,283,Aneks6;Kęder1993,s.112-
-126,szczególnies.113,114,117,118-119,120,123;Bochenek1997,s.132;Snoch2002,s.58-59.Schematyczniepotrak-
towanąscenępożaruwsiifolwarkuwkwietniu1705r.przedstawiamiedziorytAntoniegoA.Nowakowiczaza-
mieszczonyjakoilustracjaedycjidziełao.AmbrożegoNieszporkowicapt.Odrobinystołukrólewskiego...z1720r.Por.
Widacka1983,s.320,il.27;Snoch2002,il.nas.60.
125Wsamym1708r.wewsizmarłoponad70osób,aichdomyspalonowobawieozakażeniepobliskiegoklasztoru
igarnizonuwojskowego.Zob.:Hawelski1847,s.86,89;Grabowski1882,s.43;Jędrzejewski1933,s.61-62;Kiryk,
Rajman2002,s.357;Borowska-Antoniewicz2002,s.345-346.
126Kęder1993,s.124.Tamżewykazźródeł.
127Zbudniewek2002b,s.414,427.
128Jaśkiewicz1983,s.371-372;Zbudniewek2002b,s.427;Baranowski2003,s.9,13-16,181-182,il.1,3-6;ostatnioKubica
2007.
129Zbudniewek2002b,s.425,426-427.
130Kiryk,Rajman2002,s.358,359.
131Jaśkiewicz1983,s.345-346;Kiryk,Rajman2002,s.359,360.
132Budowęo.MoszyńskizleciłzależnemuodzakonucieśliSzymonowiOlszackiemuiwspółpracującemuznimKrzysz-
tofowiOrganie,odnotowanemuw1721r.jakomieszkaniecCzęstochówki.Zob.:AJG1670,k.88-88v,127.Kontrakt
odnotowująm.in.:Jaśkiewicz1983,s.365;Kiryk,Rajman2002,s.359,przypis69;Żmudziński2002b,s.513.
