Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
wjęzyku-wyobrażeńipostaw.Ideologiaświęcibowiemtriumfywówczas,gdy
znacznaczęśćspołeczeństwauznajeautoryzowanyprzezniąświatopoglądza
własnyinaturalny,tojest:zwykłyioczywisty.Pełnezwycięstwooznaczauznanie
gozaniezmiennywczasieiprzestrzeni.Wtakiejperspektywiepewneideolo-
gieielityjewyznającemogąpozostaćdominującewsferzesymbolicznej,czyli
parexcellenceznakowej(astądjużbliskodowładzy),tylkowtedy,kiedymają
możliwościreprodukcjiswojejdominacjipoprzeznadawanieznaczeńiinterpre-
tacjiwdyskursieipoprzezdyskurs.Problemwielopoziomowejrela-
cjijęzykaiwładzystałsięcentralnymzagadnieniemrozprawPierre’aBourdieu,
zebranychwangielskimwydaniuLanguage&SymbolicPower(zob.Bourdieu
1991)18.Językzatem-aściślej:semiozajegojednosteknawielupoziomach-
stajesiękodyfikatoremokreślonychprzekonańorazsłużyichupowszechnianiu;
jestbowiemistotnymogniwemwprocesiekulturowejispołecznejkonstrukcji
idei.Wkażdejkulturzenarodowejnapotykamymnóstworozmaitychkoncepcji
(wistociechodziopojęcia),którewzależnościodwyznawanychwartościsąróż-
nieoceniane.Leksemglobalizacjajesttegowymownymprzykłademipotwierdza
tezę,żeznaczeniasłówdzieląludzi(sądlanichwistocieróżne),przynajmniej
wniektórychprzypadkach.KognitywistaRolandLangackertwierdzinawet,że
nniemadwóchużytkownikówjęzyka,którzyposługiwalibysiędokładnietym
samymsystememjęzykowym”(za:Taylor2001:89).Napewnympoziomieipod
pewnymiwarunkamitezaamerykańskiegobadaczajestsłuszna(zob.częśćII)19.
Proces-nazwijmyto-nwalkioznaczenie”polega,mówiącogólnie,nacią-
głymkonstruowaniuodpowiednichkontekstów(leksykalnych,składniowych,
frazeologicznych,stylistycznych,gatunkowych)poto,abyodbiorcękomunika-
tuprzekonaćdowłasnychracjii,poprzezciągłeichpowtarzanie,czylirepro-
dukowaniewdyskursie,ugruntowaćwnimtoprzekonanie.Kolejnym
etapemjestrozprzestrzenienietychstrukturwspołeczeństwiewrazzichnadda-
nymikonotacjamiaksjologicznymi(oaksjologiiwbadaniachjęzykowychzob.
Puzynina1991,1992,1997,2003;Głowiński1986a;Krzeszowski1999,2003).Od-
powiedniakombinacjawielupłaszczyznjęzyka(odgatunkupowybórnajprost-
szychleksemów)wokreślonychwarunkachkontekstowych,wktórychpowstaje
komunikat,może,choćwcaleniemusi,implikowaćkulturowąbądźideologiczną
postawęużytkownikakodu.Wszakotejsamejrzeczymożemysięwypowiadaćna
wielesposobów.Możemywybraćodpowiedniąstrukturęskładniową,naprzykład
stronęczynnąlubbierną,ogniskującwskutektegouwagęodbiorcynainnejkwe-
18Odnotujmy,żerolajęzykawewprowadzaniuiutrzymywaniuwładzyjestobecniezagadnieniem
niezwyklepopularnym(zob.np.Klikovac2008;Fairclough1989,2003;vanDijk2000,2006[1998];
Wasilewski2006;Czerwiński2006,2007).
19Oczywiścieróżnicebędąnajbardziejzauważalnewprzypadkusłówdesygnującychbytyniefizy-
kalneistanowiącychważnemitologemykultury(np.patriotizamitd.).JakjednakzauważaDubravko
Škiljan,różniceistniejątakżewprzypadkusłówbardziejkonkretnych,np.słowazemlja(zob.Škiljan
1985:99).
