Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
MikołajBierdiajew,Senshistorii
stawiasiebieponadtajemnicamibytu,tajemnicamiżycia,tymiboskimitajemnica-
miżycia,zktórychwychodzijakozeswoichźródełcałaludzkakulturaiżycie
wszystkichnarodówziemi.Wepoce»oświeceniaflzaczynasięstawianieludzkiego
rozumupozatymibezpośrednimitajemnicamiżyciaiponadnami.Epokitecha-
rakteryzujepróbauczynieniamałegoludzkiegorozumusędziątajemnicświata
itajemnicludzkiejhistorii.Równocześnieczłowiekwypadazbezpośredniegotrwa-
niawtym,co»historycznefl.Epoka»oświeceniaflodrzucatajemnicętego,co»hi-
storycznefl,odrzucato,co»historycznefljakospecyficznąrzeczywistość.Rozkłada
je,dokonujenadnimtakichzabiegów,żeprzestajeonobyćpierwotnąintegralną
rzeczywistością,któraczynijetym,co»historycznefl.Dlategoteżepoka»oświe-
ceniaflXVIIIwiekubyłagłębokoantyhistoryczna.ChociażwXVIIIwiekupoja-
wiłsięsamtermin»filozofiahistoriifl,któryzostałporazpierwszyużytyprzez
Voltaire>a,ipowstałcałyszeregksiągidziełhistorycznych,tojednakantyhisto-
rycyzmXVIIIwiekujesttakpowszechnieznany,żeniemapotrzebyzastanawia-
niasięnadtymfaktem.Prawdąpowszechnieprzyjętąwfilozofiihistoriistałosię
twierdzenie,żedopieroromantyzm,reakcjaromantyzmuskierowanawpoczątkach
XIXwiekuprzeciwko»oświeceniuflXVIIIwieku,porazpierwszypostawiłanas
wobectajemnicytego,co»historycznefl,iuczyniłamożliwymautentycznepozna-
wanieprocesówhistorycznych.Dopierotareakcjaduchowaprzywróciłato,co
epokaoświeceniowaprześladowałainiszczyłajakoprzestarzałemityitradycje.
Próbowałajepoznaćizrozumieć,alenaswójsposób.»Oświeceniowyflrozum,
rozumepokiOświeceniaXVIIIiXIXwiekujestrozumem,któryograniczasame-
gosiebie.Niejesttotenrozum,którywewnętrzniejestwspólnyzrozumemhistorii
świata,zrozumemsamejhistorii,gdyżfaktycznieistniejerozumhistorii,zktórym
ów»oświeceniowyflrozumjestwewnętrznierozdzielonyistajesięjegosędzią.
»Oświeceniowyflrozumpragniebyćsędziąorganicznegorozumuhistorii.Jednak
wistociewyższyrozumpowinienzamykaćwsobienietylkozakresludzkiej
samoświadomości,ludzkiegorozumu,któryjestcharakterystycznydlaokreślonej
organicznejepoki,powiedzmyepokiXVIIIiXIXwiekuzewszystkimijejbraka-
miibłędami.Rozumpowinienmiećwspólnotętakżezpierwotnąmądrościączło-
wieka,ztymipierwotnymiodczuciamibytu,pierwotnymiodczuciamiżycia,któ-
rerodziłysięnapoczątkuludzkiejhistoriiinawetnapoczątkużyciaprehistorycz-
nego,wanimistycznymrozumieniuświata,którejestwłaściwewszystkimnarodom
wpierwotnymstadiumichrozwoju.Mądrośćtajestwłaściwaepokompierwotnym,
anastępnieprzechodziprzezwewnętrznetajemniczegłębieżyciacałejhistorii
ludzkiegoducha,przezpowstaniechrześcijaństwaiprzezśredniowieczeażdo
naszychczasów.Jedynietakirozummożeosiągnąćwewnętrznąświatłość,która
właściwajestkażdejztychepok.Jedynietakirozumbędzieprawdziwym,oświe-
cającymioświeconymrozumem.Natomiastrozum»oświeceniafl,któryświęcił
swojeklasycznezwycięstwawXVIIIwieku,małocowieizmałoczymma
