Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Punktyodniesienia
17
Zakładam,żesytuacjachłopapolskiegomiędzyXVIaXIXwiekiem
niebyłasytuacjąwyjątkową
34
,alewcieleniemnaziemiachpolskichpew-
nejformystosunkówspołecznych,jakapowstałapodwpływemprocesów
globalnych
35
.Dlategoteżzapodstawębadańorazanalizchłopskiegooporu
naziemiachpolskichmogąposłużyćprace,badająceopórpodporządko-
wanychwróżnychczęściachświataiwróżnychukładachspołecznych.
Punktemwspólnymtychrelacjijestsytuacjadominacjiipodporządko-
wania,wynikającazprzemianglobalnych,datującychsięodXVIwieku.
Kiedywięcwczęściachteoretycznychopisujęsytuacjęniewolników
wAmeryce,chłopówwIndiachczyMalezji,niechodziozrównanieich
sytuacjiztym,codziałosięnapolskiejwsi,aleowyabstrahowaniezniej
sposobówradzeniasobieczyoporuwobecróżnychstrukturdomina-
cji.Uważam,żechoćsytuacjapolskiegochłopa,niewolnikanaplantacji
ichłopaindyjskiegowróżnychmomentachbyłapodpewnymiwzględami
różna,towszystkichichłączypewnatwórczareakcjanasytuacjępodpo-
rządkowania.Istotnympotwierdzeniemmoichintuicjijestto,żesposoby
prowadzeniaoporu,konstruowaniabuntuiprzeciwstawianiasiędomina-
cjiwwielumiejscach,choćwróżnychkontekstach,miałyzesobączęsto
zadziwiającowielepunktówwspólnych.
Celemmojejpracyjestpokazanie,wjakisposóbchłopipodejmowaliopór
wobecpańszczyzny.Niejesttowięcksiążkatypowohistoryczna,wktórej
rekonstruujęjakieśzdarzenia,aleraczejmaonaoddaćsposobywidzenia
świataikonstruowaniawjegoramachoporu.Chodziwniejozbadanie,
wjakisposóbchłopiwidzielirzeczywistość(opresji),jakkonstruowali
inaczymopieraliswoistąkontrkulturęwobectejopresji,naczymbudo-
waliswojąwyobraźnięnutopijną”,wreszciejakichużywalitechnikoporu,
jakgoprowadzili,wjakisposóborganizowanobunty.Wpracyzajmujęsię
badaniemzjawiskpodkątemantropologicznegonwspółczynnikaoporu”
wperspektywiehistorycznejinawybranychprzykładach.Niejesttowięc
teżcałościowahistoriabuntówchłopskich.Staramsięraczejukazać,jak
wyglądałymodelechłopskiegooporu,analizującprzezpryzmatantropo-
logiiwybranewydarzeniahistoryczne.
Wartotutajtakżezaznaczyć,żebadającposzczególneprzykłady,nie
staramsięrekonstruowaćcałejzłożonościrzeczywistościkulturowej,
historycznejispołecznej.Analizujęwyłącznieteelementy,którewiążąsię
34Zob.ArcadiusKahan,NotesonSerfdominWesternandEasternEurope,nJournalof
EconomicHistory”1973,nr33orazJeromeBlum,TeEndofOldOrderinRuralEurope,
PrincetonUniversityPress,Princeton1978.
35Zob.WitoldKula,Teoriaekonomicznaustrojufeudalnego,KsiążkaiWiedza,War-
szawa1983.
