Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przechowywanyisprzedawanydlazysku28.Samotniwnaszych
spersonalizowanychcyfrowychświatach,niezdającsobiesprawy
zalgorytmów,któremieszająnamwgłowach,tracimyumiejętność
tego,coArystotelesnazwałwłaściwąludziomcechą–rozumowania.
Ludziesąnieskończeniepomysłowiizdolnidoadaptacji,alejak
twierdziJaredDiamondwUpadku,niezabardzoumiemydostrzec,
kiedywpadamywtarapaty.Jednąznajbardziejprześladującychnas
opowieścizkataloguupadłychcywilizacjijesttaoWyspie
Wielkanocnej.WyspaporazpierwszyzasiedlonazostałamiędzyVII
aXIIwiekiemprzezpolinezyjskągrupęetnicznąRapaNui,dowieku
XVIIstanowiładobrzeprosperującąwspólnotę15tysięcyludzi,żyjącą
wśródbujnejroślinnościbogatejwjedneznajwyższychdrzew
palmowychnaZiemi.Najbliższyzamieszkanylądznajdowałsię
prawie2tysiącekilometrówdalej,wyspabyłabardzoodległa
ibrakowałopartnerów,zktórymimożnabyłohandlować.Wmiaręjak
wyspiarześcinalidrzewajednopodrugim,żebyzrobićmiejscedla
gospodarstwiwykorzystaćjejakomateriałbudowlanyoraz
dotransportuogromnychkamiennychposągów(moai),zktórych
słynęławyspa,zerodowanaglebaograniczałamożliwościuprawy
żywności.Cogorsza,brakdrzewoznaczał,żeniemożnajużbyło
konstruowaćłodzi,którymiwypływanonapołowy.Kiedywreszcie
w1722rokunawyspęprzybyliEuropejczycy,zastaliwygłodzoną
gromadęmniejniż3tysięcyludzi,rozlicznedowodywalkiogołocony
krajobraz,wktórymniebyłoanijednegodrzewaowysokości
przekraczającejtrzymetry.
WyspaWielkanocna,jaktwierdziDiamond,jesttrafnąmetaforą
planetyZiemi.Chociażtoszczuryichorobyprzywleczone
zcumującychstatkówdoprowadziłydocoupdegrâce,tym,
conaprawdęprzypieczętowałolosmieszkańcówwyspy,byłaich
izolacja.Tonieznaczy,żejesteśmybezwzględnieskazaninataką
samądrogęwniebytjakwyspiarze:zewszystkichpowodów,zktórych
upadająspołeczeństwa(szkodzenieśrodowisku,zmianyklimatyczne,
wrogonastawienisąsiedzilubpartnerzyhandlowi),„piątyczynnik–
reakcjaspołeczeństwanaproblemyekologiczne–zawszeokazujesię
znaczący”29–zauważaDiamond.
CoRapaNuimoglibynampowiedziećonaszychobecnychkłopotach?
Podobniejakoni,wiemy,żeżyjemyponadstan;podobniejakoni,nie
