Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Dylematwspółczesnejfilozofii
otakieargumenty,którezmusząnasdoodrzuceniatakżein-
nych,owielemniejkontrowersyjnychtwierdzeń”36.Przedsta-
wianastępnieeksperymentmyślowy:każenamwyobrazićso-
bieświat,wktórymnajinteligentniejszeistniejąceistotysąna
poziomierozwojuintelektualnegoludzkichdziewięciolatków;
pozatymświattenjestdokładnietakijaknasz.Następniepyta,
czymożemytakimistotomprzypisać„ogólnepojęcierzeczy-
wistości,dotyczącerównież(choćmogąsięoneotymnigdy
niedowiedzieć)prawogólnejteoriiwzględnościiwszystkich
innychcechwszechświata,któremogązrozumiećludzie”37.
Nageltwierdzi,żeodmówienieowymistotomtakiegopojęcia,
wszaksensownegoinawetprawdziwego,jest„nadwyraz
sztuczne”.Uważawięc,żenależyimjeprzypisać.Leczjeślite
istotymogąposiadaćogólnepojęcierzeczywistościdlanich
niepojmowalnej,myrównieżmożemyposiadaćtakiepojęcie.
Azatemrealizmmetafizycznyjestpoglądemsensownym.
RozumowanieNagelajestwadliweprzynajmniejzdwóch
powodów.Popierwsze,abyjegoprzykładmógłstanowićdo-
bryodpowiedniknaszejsytuacji,Nagelmusizakładaćto,cze-
gomadowieść.Możliwesąbowiemdwieinterpretacjepo-
wyższegoobrazu.Albojesttotylkonasz,ludzkiobraz–
leczwtedyniemożnaprzeprowadzaćanalogiimiędzysytu-
acją„dziewięciolatków”widzianychzzewnątrz,znaszego
punktuwidzenia,anasząsytuacją,wobecktórejnaszludzki
punktwidzenianieznajdujesięnazewnątrz.Alboteżnależy
uznać,żesytuacja„dziewięciolatków”jestwyobrażonazni-
kąd–wtedyjednakzakładasięrealizm.Drugawadaar-
gumentuNagelawiążesięzfaktem,żeodmowaprzypisania
„dziewięciolatkom”ogólnegopojęciarzeczywistościniemusi
byćczymśsztucznym.Wrzeczywistościpsychologowieodma-
wiająniektórymupośledzonymidzieciomwpewnymwieku
posiadaniapojęćabstrakcyjnych.Uznają,żeichjęzykjestprze-
kładalnynaczęśćnaszegojęzyka,podczasgdynaszjęzyknie
jestprzekładalnynaichjęzyk.
Nagelczęstopowtarza,jesttojeszczejedenjegoargument,
żerealizmjestdlaczłowiekanaturalny.Niezauważajednak,
żenaturalnyrealizmjestczymśinnymniżteoriaproponowa-
36T.Nagel,Widokznikąd,dz.cyt.,s.116.
37Tamże,s.118.
