Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
Lelewel4.Słowacki,sytuującswojegonarratorawopozycjidoznanego
argumentupoprzedników,stawiasiebiewpozycjiburzycielastereoty-
powegoprzekonania.Polemicznąkoncepcjęutworupotwierdzanałoże-
niemaskibajronisty.
Skotowsko-Niemcewiczowskiedekoracje
Słowackiwswoimutworze,zgodniezeschematemspopularyzowa-
nymzasprawąMarii(1825)Malczewskiego,wprowadzajakopodstawę
fabułyzatargpysznegomagnatazbroniącymswejgodnościubogim
szlachcicemimiłośćzniszczonąprzezstanoweprzesądy.Wpierwszych
dziesiątkachXIXwiekuwliteraturzepolskiejmotywnierównoścista-
nowejjakoprzeszkodydomałżeństwapojawiasiędośćczęsto,począw-
szyodtragediiklasycystycznej(BarbaraRadziwiłłównaAlojzego
Felińskiego,1811),poprzezpowieśćsentymentalną(Nierozsądneśluby
FeliksaBernatowicza,1820;JuliaiAdolfLudwikaKropińskiego,1824)
ipowieśćwalterskotowską(JanzTęczynaJulianaUrsynaNiemcewi-
cza,1825;PojataBernatowicza,1826;HipolitBoratyńskiAleksandra
Bronikowskiego,przekładpolski1828;SzydłowieccyZygmuntaAugu-
staKretowicza,1829;DwajśreniawiciKonstantegoGaszyńskiego,
1830),stającsięszybkoklisząliteracką,pełniącąfunkcjęsymbolutra-
gicznościludzkiegożycia.Popularnośćprawdopodobniemotywzawdzię-
czatakgłośnymutworom,jakNowaHeloizaRousseau(1761),Cierpienia
młodegoWerteraGoethego(1774)czyZbójcySchillera(1781),wktó-
rychsłużyłzobrazowaniugłównegokonfliktuepoki-starciamiędzy
jednostkąaspołeczeństwem-orazprawajednostkidosamostanowie-
niaosobie5.
4
Por.Z.Kaczmarczyk,ZagadnienieperiodyzacjihistoriiPolskiuJoachimaLe-
lewela,w:ZbadańnadpracamihistorycznymiJoachimaLelewela.Referatyigłosy
dyskusyjnezsesjinaukowejUAMzorganizowanejkuuczczeniusetnejrocznicyśmier-
ci,red.J.Pajewski,Poznań1962,s.28:flUderzazwłaszczawpodzialenaokresy,jak
iokresównadziałypodkreślenieprzezLelewelapewnejcyklicznościprzemianwdzie-
jachPolski.Wdziejachogólnychnaprzestrzeniwiekówprzemianyteidąodnarodzin
państwadoosiągnięciaapogeumjegosiły,zmierzchuikońca.Tosamodasiępowie-
dziećocyklicznościwramachokresu.Zjawiskaspołecznezwiązanezrządzącąwda-
nymokresiegrupąwznosząsię,osiągająmaksimumiopadająfl.
5
Zob.W.Kubacki,DPowieśćukraińskaDAntoniegoMalczewskiego,w:tenże,
Poezjaiproza,Kraków1966,s.66.
