Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Prolog:WyobrażenieSłowianwnowożytności
15
ichhistorii”5.Ichautorzyskupialisięprzytymzwyklenacharakterystyceposzczegól-
nychnarodówsłowiańskojęzycznych,ajakoelementwspólnydostrzegaliiodnotowy-
wali–jeżeliwogóle–jedyniepokrewieństwojęzykowe6.
Reformacjaikontrreformacjasprawiły,żeposzczególnejęzykisłowiańskieznala-
złysięwcentrumzainteresowania.Jużnieuczonespekulacjenatematsłowiańskiej
praojczyznyalbowspólnejtożsamościsłowiańskiej,leczpraktycznepoznanie,syste-
matyzacjaizastosowanieposzczególnychjęzykówsłowiańskichmusiałystaćsię
przedmiotempracyduchownych,jeślichcielidotrzećdowiernych.Takrozpoczęłosię
świadomebadanieświatasłowiańskiego.Choćmotywacjeipespektywybyłyróżne,
tonajczęściejjednakpytanoopowstanie,rozwójipokrewieństwojęzykówsłowiań-
skich.Tepierwszenaukowebadaniaslawistycznewkrótcenabrałyrozpędu.Początko-
woprzejawiałysięprzedewszystkimwpismachzzakresuhistoriiKościołaiteologii
orazdziełachjęzykoznawczych.Nowerozmówki,gramatykiisłownikinietylkosłuży-
łydopraktycznejnaukijęzyka,leczprzyczyniałysiętakżedojegokonsolidacjiikody-
fikacji.Jednocześniestwarzaływarunkidosystematycznegoporównywaniajęzyków,
cobyłopierwszymkrokiemdorozwojuwspółczesnegojęzykoznawstwa.
Szczególnieintensywnieprowadzonotakiebadanianaobszarachjęzykowomie-
szanychipogranicznych.Naterenachnadbałtyckichbadanoprzedewszystkimjęzyk
polski,wSaksoniiiŁużycachserbsko-łużycki,awpółnocno-wschodniejBawariijęzyk
czeski.Wszędzieprzedmiotembadańbyłykonkretnejęzykiiichużytkownicy,anie
nSłowianie”jakowyimaginowanawielkawspólnota.Dotyczytorównież–jeszczesto-
sunkowoniewielkiej–liczbydysertacjinapisanychnaposzczególnychuniwersytetach
natemathistorii,językaikulturynarodowejSłowian7.
WXVIIIw.,kiedyoświecenieutorowałodrogęracjonalnemumyśleniunaukowe-
mu,badaniaslawistyczneweszłynanowypoziom.Podwpływemcorazintensywniej-
szychpowiązańpolitycznychigospodarczychmiędzyterytoriaminiemieckimiaKró-
lestwemPolskimorazwmiaręotwieraniasięRosjicarskiejnaZachódodczasów
PiotraWielkiegowymianaintelektualnastałasięintensywniejsza8.Wielusłowiańsko-
5SigismundzuHerberstein,ReisezudenMoskowitern1526,wyd.TraudelSeifert,München1966,s.53.
6OpostrzeganiuEuropyWschodniejwewczesnychczasachnowożytnychpor.np.teksty
wDiegelehrteWeltdes17.JahrhundertsüberPolen.ZeitgenössischeTexte,wyd.ElidaMariaSzarota,Wienet
al.1972;artykuływRussenundRuńlandausdeutscherSicht9.–17.Jahrhundert,red.MechthildKeller,
München1985orazAndrejV
.Doronin,DasBildderRussenbzw.Moscoviteraufderhistorischenund
kognitivenLandkartederdeutschenHumanisten1490–1530,nOrbisterrarum.InternationaleZeitschrift
fürhistorischeGeographiederAltenWelt”13(2015),s.83–101.
7Opoczątkachjęzykoznawczychbadańslawistycznychwewczesnychczasachnowożytnych
por.Zeil,Slawistik,s.11–61.
8TakżeweFrancji,AngliiiWłoszechobrazwschodniejczęściEuropyijejnsłowiańskiej”przeszłości
ewoluowałwokresieoświecenia;por.:LarryWolff,InventingEasternEurope.TheMapofCivilizationonthe
MindoftheEnlightenment,Stanford1994,zwłaszczas.190,208–209,274,285–320;idem,Veniceand
theSlavs.TheDiscoveryofDalmatiaintheAgeofEnlightenment,Stanford2001,zwłaszczas.173–227.
