Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI.Prolog:WyobrażenieSłowianwnowożytności
Tamowapochwalna,inspirowanahumanistycznąretorykąinauką,nietylkokre-
owałanobrazwielkościidumnejprzeszłościSłowiańszczyzny,przesyconywzniosłym
uczuciempansłowiańskim”2.Byłajednocześniehistoryczno-politycznąpróbąodpar-
ciagroźnychobcychroszczeńipodtrzymaniaprawadoodrębnościpolitycznejikul-
turalnej–wtymkonkretnymprzypadku:starańsłowiańskojęzycznychDalmatyńczy-
kówouniknięcieobcegopanowaniaweneckiegoiosmańsko-tureckiegooraz
przeciwstawieniasięimprzezzawiązaniensłowiańskiego”przymierza.Probojević,
którysamspędziłkilkalatwPolsce,przedstawiłswoimsłuchaczompolskiegokróla
ZygmuntaIStaregojakozwycięzcęm.in.nadTurkami,cozapewnemiałopokazać,
żeprzymierzetoniemusiałopozostaćwsferzeidei,leczmogłoprzybraćformękon-
kretnegosojuszuwojskowegoprzeciwkoTurkom.Obateaspekty–wyobrażenie
Słowianjakowspólnotyideowejorazpolitycznainstrumentalizacjatejwspólnoty–
uczyniłyzVinkoPribojevićainspiratoranowoczesnejideisłowiańskiej3.
OdkrycieSłowiannaZachodziemiędzybarokiemaromantyzmem
Podczasgdysłowiańskojęzycznimyślicielehumanistyczniiwczesnobarokowi,
tacyjakPribojević,tworzylipierwszenowożytneideepansłowiańskie–którejednak
niemiaływiększegooddziaływanianawspółczesnych4–nowożytnyZachódprzyglą-
dałsięświatusłowiańskiemuzcorazwiększąuwagą.Wpoczątkachnowożytności
wzwiązkuzezintensyfikowanymistosunkamidynastyczno-politycznymiigospodar-
czymizaczęłarosnąćliczbaopisówpodróży,któredziękiwynalazkowidrukumożna
byłoszerokorozpowszechniać.InformowałyonemieszkańcówEuropyŚrodkowej
iZachodniejo–jakw1577r.pisałSigismundvonHerberstein–nobyczajach
[słowiańskich]narodówsąsiednich,wielkichczynach,dotądnieznanych,iprawdziwej
2AloisSchmaus,VincentiusPriboevius,einVorläuferdesPanslawismus,JfGO1(1953),s.243–254,
tutajs.245.
3Por.MiroslavKurelac,VinkoPribojevićinjegovodjelo,w:Pribojević,Opodrijetlu,s.9–44;Akimova,
Mel’nikov,Idejaslavjanskojobščnosti,s.13–14;Fine,WhenEthnicity,s.223–225.
4Poopublikowaniuw1595r.wWenecjiprzezsłowiańskojęzycznegożeglarzaMalaspalliego
włoskiegotłumaczeniaOratiodeoriginesuccessibusqueSlavorumProbojevićaraguzańskimnich
benedyktyńskiMauroOrbini(1563–1610)wydałw1601r.–takżepowłosku–historiękrólestwa
słowiańskiego:MauroOrbini,IlregnodegliSlavihoggicorrottamentedettiSchiavoni[przedrukwydania
Pesaro1601],wyd.SimaĆirković,PeterRehder,München1985;por.GiovannaBrogiBercoff,Królestwo
SłowianMauraOrbiniegoaeuropejskiedziejopisarstwoXVIwieku,w:eadem,KrólestwoSłowian.Historiografia
RenesansuiBarokuwkrajachsłowiańskich,Izabelin1998,s.43–77;DomagojMadunić,Strategiesof
DistinctionintheWorkofVinkoPribojević,w:WhoseLoveofWhichCountry?CompositeStates,National
HistoriesandPatrioticDiscoursesinEarlyModernEastCentralEurope,red.BalázsTrencsényi,Marton
Zászkalicky,Boston2010,s.177–202.Późniejnaznaczeniuzyskałoprzedewszystkimdziełochorwackiego
księdzaJurajaKrižanića;onimpor.artykuływtomiezbiorowymJurajKrižanić(1618–1683).Russophile
andEcumenicVisionary.ASymposium,red.ThomasEekman,AnteKadić,TheHague–Paris1976;Marek
Příhoda,SlovanstviJurajeKrižaniće,w:Slovanstvivestředoevropskémprostoru,s.192–202;Obńust,
Konstrukcijaslovenstva,s.32–37.
